Brandend verlangen

Day of Wrath  van Carl Theodor Dreyer     ★★★★

Gebaseerd op het toneelstuk Anne Pedersdotter uit 1908 van de Noorse toneelauteur Hans-Wiers Jenssen, vertelt de Deense zwart-wit klassieker Day of Wrath uit 1943 (originele Deense titel: Vredens dag of Dag des Oordeels; in sommige landen ook bekend onder de Latijnse titel Dies irae) het tragische (op historische feiten berustend) verhaal van een meedogenloze heksenjacht in een streng gelovig Deens dorpje.

Hekserij?

Anna Svierkier als de oude 'heks' Herlofs
en Thorkild Roose als de dorpspastoor Absalon.

Het verhaal begint in 1623, wanneer het oude kruidenvrouwtje Herlofs Marte (gespeeld door Anna Svierkier) beschuldigt wordt van hekserij. De dorpspastoor Absalon Pederssön (Thorkild Roose) leidt de berechting van Herlofs en veroordeelt haar tot de brandstapel wegens hekserij. Herlofs vervloekt de pastoor, omdat hij haar geen genade wil verlenen terwijl hij de moeder van zijn eigen vrouw jaren voordien wel spaarde, hoewel ook zij verdacht werd van hekserij. Wanneer Absalons jonge vrouw Anne (Lisbeth Movin) de waarheid over haar (intussen overleden) moeder ontdekt, begint Anne te geloven dat zij ook zelf beschikt over duistere krachten.

Verleiding

Anne werd als jong meisje uitgehuwelijkt aan de veel oudere Absalon en lijdt onder hun passieloze huwelijk. Absalon heeft een afwezige zoon uit een eerder huwelijk, die Martin heet (gespeeld door Preben Lerdorff Rye). Wanneer Martin terugkeert van zijn jarenlange reis in het buitenland en hij Anne voor het eerst ontmoet, worden zij verliefd op elkaar. Martin beseft dat zijn zondige gevoelens voor zijn jonge stiefmoeder onvergeeflijk zijn vanuit een strikt christelijk standpunt, maar hij geeft toch toe aan de onweerstaanbare aantrekkingskracht die Anne op hem uitoefent. Absalon heeft niets in de gaten, maar zijn dominante moeder Meret (Sigrid Neiiendam) staat erg wantrouwig tegenover Anne en houdt haar schoondochter nauwlettend in de gaten...

Lisbeth Movin als Anne.

Ascese versus verlangen

Sigrid Neiiendam als grootmoeder Meret
en Thorkild Roose als haar zoon Absalon.

Day of Wrath is een bijzonder boeiend psychosociaal drama van de invloedrijke Deense cineast Carl Theodor Dreyer, over de intense spanningen die kunnen ontstaan tussen de leden van een strikt gelovige gemeenschap. 

Alle hoofdpersonages worden heen en weer geslingerd tussen enerzijds hun religieuze plichtsbewustzijn en zondebesef en anderzijds hun menselijke-al-te-menselijke verlangens. 

In dit verband vertegenwoordigen grootmoeder Meret en haar zoon Absalon de oude, traditionele waarden van religieus geloof en ascese. Die worden gevisualiseerd door de kuise kleding en plechtstatige, maniëristische houding van de personages, en door de in strak zwart-wit gefotografeerde sobere decors die een kloosterlijke, sacrale sfeer uitstralen. 

Anne en Martin daarentegen symboliseren de nieuwe, jongere generatie, die kiest voor hoop, liefde en vrijheid. Hun bucolische liefdestaferelen en poëtische dialogen spelen zich goeddeels af in de vrije natuur en stralen meer licht en warmte uit. 

De confrontatie tussen de verschillende generaties leidt tot een dramatische finale die, zoals in een Griekse tragedie, slecht afloopt voor zowat alle betrokkenen...

Lisbeth Movin als Anne, en Preben Lerdorff Reye als Martin.

 Unheimlich

Anna Svierkier als Herlofs.

Voor een film die dateert van 1943 acteert de cast met een bewonderenswaardig realisme.

Anna Svierkier ontroert als het van hekserij beschuldigde kruidenvrouwtje Herlofs, die ondanks haar foltering tijdens het heksenproces toch haar waardigheid probeert te behouden. 

Sigrid Neiiendam heeft veel présence als de strenge matrone Meret, die haar zoon Absalon wil beschermen tegen de noodlottige gevolgen van diens 'schandelijke' huwelijk met de veel jongere Anne. 

En Lisbeth Movin is, vooral dankzij haar mysterieuze blik, perfect gecast als de onpeilbare Anne, wier dubbelzinnige uitstraling een voorafspiegeling is van de angstaanjagende non Ruth (één van de beste movie villains aller tijden) die Kathleen Byron vier jaar later met brio zou vertolken in de visueel verbluffende psychosociale religieuze thriller Black Narcissus (1947) van het geniale Britse duo Michael Powell en Emeric Pressburger (lees onze recensie hier en bekijk de hele film hier).



Lisbeth Movin als Anne.

Net als Black Narcissus, is Day of Wrath in wezen vooral een film over de moeizame strijd tussen lichaam en geest om te weerstaan aan profane verlangens en verleidingen die haaks staan op allerlei verheven religieuze, morele en maatschappelijke normen. Het siert regisseur Dreyer dat hij deze complexe thematiek wist uit te werken tot een spannende en visueel erg interessante film die van begin tot eind een unheimliche sfeer ademt. De subtiele, onderhuidse spanning wordt langzaam opgebouwd en vastgehouden tot in de laatste scène, waardoor Day of Wrath, ondanks het relatief trage tempo, niet verveelt.



JN. 

Day of Wrath aka Vredens dag aka Dies Irae (Denemarken-1943): beschikbaar op dvd en blu-ray disc.

Met: Lisbeth Movin, Thorkild Roose, Sigrid Neiiendam, Preben Lerdorff Reye en Anna Svierkier.

Genre: psychosociale thriller / religieus drama / romantiek