Liefde of bewondering?

Birdman  van Alejandro González Iñárritu     ★★★★½

Deze opmerkelijke existentiële tragikomedie van de Mexicaanse regisseur Alejandro González Iñárritu begint met een schitterende, 8 minuten lange en in één ononderbroken take opgenomen sequentie waarin het hoofdpersonage -de acteur en would-be regisseur Riggan Thomson (gespeeld door Michael Keaton)- in de kleedkamer van een theater in New York leviteert boven de vloer in meditatieve lotushouding, terwijl hij zich bij monde van zijn narcistische alter ego Birdman in voice-over verbitterd afvraagt "How did we end up here? This place is horrible. Smells like balls. We don’t belong in this shit-hole...", waarna Riggan zijn kleedkamer verlaat, naar het theaterpodium wandelt om daar een repetitie van zijn toneeldebuut te regisseren, er plots een studiolamp op het hoofd van een toneelacteur dondert en Riggan beweert dat de lamp loskwam door zijn telekinese omdat de acteur hem teleurstelde. Klinkt verwarrend? Dat is het ook een beetje, omdat Riggan zelf in de war is. 

Michael Keaton als het titelpersonage Riggan "Birdman" Thomson.

Existentiële crisis

Riggan is een acteur van middelbare leeftijd die ooit de titelrol vertolkte in een uiterst succesvolle filmreeks over de superheld Birdman. Intussen zit Riggans filmcarrière echter in het slop en droomt hij van een artistieke comeback als toneelregisseur op Broadway met zijn toneelversie van het kortverhaal What We Talk About When We Talk About Love van Raymond Carver. Daarvoor moet hij wel eerst zijn faalangst overwinnen. In Mike Shiner (Edward Norton) meent Riggan een geschikte vervanger gevonden te hebben voor de teleurstellende acteur die gekwetst geraakte door de vallende studiolamp. Maar Mike blijkt een arrogante klootzak. Ook Riggans relatie met zijn vervreemde dochter Sam (Emma Stone), die net afgekickt is van de drugs, verloopt moeizaam. Zijn boezemvriend en advocaat Brandon (Zach Galifianakis) waarschuwt hem dat het budget voor zijn toneelstuk bijna op is. En Riggans nieuwe vriendin Laura (Andrea Riseborough), die ook meespeelt in het toneelstuk, kondigt aan dat zij zwanger is van hem. Kortom, Riggan kampt met een zware existentiële crisis. Doelend op zijn gekwetste ego, zegt zijn ex-vrouw (gespeeld door Amy Ryan) hem terecht: "You confuse love for admiration." Het zou een waarschuwend opschrift boven de ingang van elke Hollywoodstudio moeten zijn.

Michael Keaton (links) en Edward Norton

Comeback

Het intelligente, filosofische scenario van Birdman weerspiegelt de persoonlijke lotgevallen van hoofdrolspeler Michael Keaton: zelf een bijna vergeten acteur, die ooit de superheld Batman speelde in de gelijknamige succesvolle superheldenfilm van Tim Burton uit 1989 en in diens geslaagde sequel Batman Returns uit 1992 (bekijk Batman Returns hier). Op dat vlak herinnert Birdman aan het psychosociaal drama Sunset Blvd. van Billy Wilder uit 1950 (bekijk de hele film hier), waarin de destijds bejaarde Gloria Swanson een vergeten Hollywoodster vertolkte die droomt van een onrealistische comeback. Voor Keaton is die droom vandaag wél werkelijkheid geworden, want in Birdman acteert hij alsof zijn leven ervan afhangt en hij speelt daarbij geen valse noten. Het leverde hem onder meer een Golden Globe én Oscarnominatie op. 

Michael Keaton (links), Naomi Watts en Zach Galifianakis.

Ook de rest van de cast acteert uitstekend, met memorabele vertolkingen van: 

- Edward Norton als de onuitstaanbare method-acteur Mike, die tijdens een hilarische bedscène plots met een enorme erectie op de planken staat;

- Naomi Watts als actrice Lesley, die een relatie heeft met Mike -"We share a vagina"- en het slachtoffer wordt van zijn exhibitionisme; 

- Andrea Riseborough als actrice Laura;

- Zach Galifianakis als de bezorgde advocaat, die bewijst dat hij ook subtieler kan acteren dan in zijn hilarische glansrol van de wereldvreemde Alan in de razend populaire komedie The Hangover; 

- en last but not least van Emma Stone als Riggans eenzame, maar assertieve dochter Sam.

Emma Stone als de vervreemde dochter Sam.

Satire

Hoewel Birdman zich bijna uitsluitend afspeelt in de schouwburg op Broadway waar Riggan en zijn acteursgezelschap zich koortsig voorbereiden op de première van zijn theaterdebuut, verveelt deze 2 uur lange film geen moment. Dat is vooral te danken aan de heerlijke humor. Zoals tijdens de bitse sequentie waarin Riggan zijn dochter Sam vermaant omdat zij een joint gerookt heeft, waarna zij het kwaad aftrapt en hij het resterende peukje dan maar zelf oprookt. Spitsvondige oneliners en dito dialogen, die niet moeten onderdoen voor de messcherpe satire in de meta-film The Player van Robert Altman, nemen de entertainmentindustrie op de korrel: 

"Shave off that pathetic goatee. Get some surgery. Sixty's the new thirty, motherfucker!"

"People, they love blood. They love action. Not this talky, depressing, philosophical bullshit."

"Popularity is the slutty little cousin of prestige."

"Why don’t I have any self-respect?" Antwoord: "You’re an actress honey."

Naomi Watts als actrice Lesley.

Superhelden met een existentiële crisis kwamen reeds op tragikomische wijze aan bod in de genietbare Hollywoodproducties My Super Ex-Girlfriend met Uma Thurman en Hancock met Will Smith en Charlize Theron. In Birdman is het superheldenthema echter bedoeld als kritiek op Hollywood, waarbij regisseur Alejandro González Iñárritu (bekend van Amores Perros, 21 Grams, Babel en Biutiful) in het midden laat of Riggan echt over superkrachten beschikt dan wel slechts wenst dat hij kon vliegen als Birdman om te ontsnappen uit zijn egocentrische wereldje. In Riggans wereldje wil haast iedereen iets te betekenen hebben, maar elk van hen, niet in het minst hijzelf, draagt een masker en is uiteindelijk op zoek naar liefde en (zelf)aanvaarding.

Duizelingwekkend

Op filmtechnisch vlak blinkt Birdman uit in een schitterende cameravoering. Daarbij draait de lens vaak rond de acteurs, wat een duizeling oplevert die de labiele gemoedstoestand van Riggan weerspiegelt. Zijn nervositeit wordt toepasselijk onderstreept met efficiënt slagwerk van de Mexicaanse percussionist Antonio Sanchez. De bijna naadloze montage is briljant, met vloeiende overgangen tussen elk van de minutenlange takes, waardoor de film op één ononderbroken scène lijkt: een tour de force die Alfred Hitchcocks misdaaddrama Rope naar de kroon steekt. Fijn om in dit hectische, fragmentarische, door flitsende montagedwang verziekte tijdperk nog eens van een film te kunnen genieten zonder de vrees dat je iets zult missen wanneer je even met je ogen knippert. Toch ligt het tempo hoog, dankzij de onvoorspelbaarheid van het scenario, de snedige dialogen en de boeiende vertolkingen. 

Iñárritu heeft met Birdman zijn beste film in zijn carrière afgeleverd. En hoewel het nieuwe jaar nog erg jong is, twijfelen we er niet aan dat deze originele tragikomedie in onze top 10 van beste films van het jaar zal blijven staan. 

JN.

Birdman (USA/Canada-2014): in de bioscoop sinds 28 januari 2015.

Met: Michael Keaton, Edward Norton, Emma Stone, Naomi Watts, Zach Galifianakis, Andrea Riseborough en Amy Ryan.

Genre: tragikomedie / existentieel drama

Klik op de oranje link voor de trailer: Birdman - trailer