Een hard-boiled film noir par excellence

 Out of the Past  van Jacques Tourneur     ★★★★

Onlangs publiceerden we hier onze recensie van het erotische neo noir misdaaddrama Against All Odds van Taylor Hackford uit 1984, dat we ★★★½ gaven. Vandaag bespreken we de inspiratiebron van die film: de nog betere film noir Out of the Past uit 1947 van de Frans-Amerikaanse cineast Jacques Tourneur.

Een prototypische film noir

Out of the Past is gebaseerd op de roman Build My Gallows High uit 1946 van de Amerikaanse auteur Daniel Mainwaring, die tevens de eerste versie van de filmadaptatie schreef. Daarna schreef zijn vakbroeder James M. Cain een tweede (naar verluidt gebrekkige) versie van het scenario. Tot slot werd een derde, definitieve versie voltooid, die toegeschreven werd aan Mainwaring maar in feite ook tal van boeiende dialogen en pittige oneliners bevat die door de Britse auteur Frank Fenton geschreven werden.

De knappe zwart-wit fotografie is het werk van de getalenteerde Italiaanse cameraman Nicholas Musuraca, met wie regisseur Jacques Tourneur eerder al samenwerkte voor zijn sfeervolle horrorthrillers Cat People (1942) en I Walked With a Zombie (1943). De vakkundige montage van Out of the Past was in handen van Samuel E. Beetley, in samenwerking met de regisseur.

Jane Greer als de femme fatale
 en Robert Mitchum als de privédetective.

Het resultaat is een uitstekende film noir die alle essentiële elementen van het fascinerende genre efficiënt uitwerkt, zoals een hard-boiled antiheld (in dit geval een privédetective) en even hard-boiled booswichten, passionele intriges rond een onbetrouwbare femme fatale, complexe plotwendingen, zwarte humor met snedige dialogen en dito oneliners, coole kostuums en gleufhoeden voor de gents en mooie jurken voor de dames, een sfeervolle belichting met veel schaduwen, sterke zwart-wit contrasten en sigarettenrook, en een cynische ondertoon die noodlottig aanstuurt op een tragisch einde.

Flashback

Wat Out of the Past zo bijzonder maakt, is ook te danken aan de knappe narratieve structuur. De film begint wanneer de hoodlum Joe (gespeeld door Paul Valentine) op verzoek van zijn corrupte baas Whit Sterling (Kirk Douglas) een onverwacht bezoek brengt aan de voormalige privédetective Jeff Markham (hoofdrol van Robert Mitchum). Jeff heeft zijn achternaam intussen veranderd in Bailey en leidt nu al geruime tijd een nieuw, verborgen leven in een rustig Californisch bergstadje, waar hij een benzinestation uitbaat en een romantische relatie heeft met de sympathieke jongedame Ann (Virginia Houston). Joe zegt tegen Jeff dat Whit met hem wil praten in diens villa aan Lake Tahoe. 's Avonds, terwijl Jeff met zijn wagen naar Lake Tahoe rijdt in het gezelschap van Ann, bekent hij aan haar dat zijn achternaam in feite Bailey is en hij een verborgen verleden heeft waaraan hij niet graag herinnerd wordt. Terwijl de camera inzoomt op Jeffs pratende gezicht, begint een lange flashback, met sporadisch voice-over commentaar van Jeff, waarin hij zijn duistere verleden onthult. Dat verleden draait rond Whits (ex-?)vriendin Kathie Moffat (Jane Greer): een aantrekkelijke femme fatale die Jeff en anderen in zware problemen bracht. En dat is nog zacht uitgedrukt... 

Jeff biecht zijn verborgen verleden op aan zijn geliefde Ann.

Kirk Douglas als Whit (links) en Robert Mitchum als Jeff.

Tijdens de lange flashback, die zo'n 40 minuten duurt, vergeet je als kijker vaak dat je naar een flashback aan het kijken bent, tot Jeffs gezicht in het heden weer verschijnt en de camera uitzoomt terwijl hij in de wagen verder praat met Ann. Gearriveerd aan de poort van Whits villa, rijdt Ann met Jeffs wagen huiswaarts terwijl Jeff de poort openduwt. Wat volgt zijn chronologisch ontvouwde scènes in het heden (d.w.z. in 1947) die aantonen dat het verleden van Jeff, Kathie, Whit en andere personages hen achtervolgen en inhalen, met allerlei intriges en dramatische gevolgen vandien. Vandaar de filmtitel Out of the Past: vanuit het verleden. De filmtitel betekent echter ook dat de personages willen ontsnappen (van de aanslepende problemen) uit het verleden. Zo kapte Jeff met zijn getroebleerde verleden. En wanneer dat verleden hem inhaalt, probeert hij er opnieuw uit te ontsnappen. Dat is echter makkelijker gezegd dan gedaan...

Jane Greer als Kathie, en Paul Valentine als Joe.

Tijdens de slotscène stelt Ann een belangrijke vraag aan de jonge, doofstomme pompbediende in Jeffs benzinestation. De jongen kan liplezen en antwoordt in gebarentaal. Zijn antwoord (dat we hier niet verklappen) is wellicht een leugen om bestwil, in het belang van Ann, zodat ook zij kan ontsnappen uit (haar herinneringen aan) het verleden...

Puike vertolkingen

Hoofdrolspeler Robert Mitchum is, met zijn rijzige fysiek, knappe karakterkop, lage stem en coole uitstraling, perfect gecast als de flegmatieke maar cynische, brutale en streetwise Jeff, die zich door niemand iets laat wijsmaken. Desondanks, tegen beter weten ("Baby, I don't care"), geraakt Jeff tijdens de flashback in de ban van femme fatale Kathie, wat deel uitmaakt van de fatalistische ondertoon in elke zichzelf respecterende film noir. Ook Jane Greer schittert als de sluwe, manipulatieve en onvoorspelbare Kathie. Kirk Douglas is aan hen gewaagd in zijn puike vertolking van de laconieke, maar bezitterige en gevaarlijke Whit Sterling. Ook de rest van de cast overtuigt, met name Paul Valentine in zijn onderkoelde vertolking van Whits toegewijde maar manipuleerbare duivelt-doet-al Joe.

Paul Valentine als Joe.

Onvergetelijke oneliners

De meeslepende vertolkingen zijn ook te danken aan de snedige dialogen en pittige, vaak onvergetelijke oneliners die zo kenmerkend zijn voor een sterke film noir. Enkele voorbeelden:

Jeff: "It was the bottom of the barrel, and I was scraping it."

Whit Sterling (tegen Jeff, over Kathie): "I just want her back. When you see her, you'll understand better."

Whit Sterling: "Joe couldn't find a prayer in the Bible."

Jeff (over Kathie): "Very difficult girl."

Een Mexicaan: "Is there one who is not so, Señor?"

Kathie: "Tell me why you're so hard to please."

Jeff: "Take me where I can tell you."

Whit Sterling (tegen Jeff): "My feelings? About ten years ago, I hid them somewhere and haven't been able to find them."

Een corrupte advocaat (tegen Jeff): "All women are wonders because they reduce all men to the obvious."

Zijn secretaresse: "So do Martinis."

De secretaresse: "You are an idiot."

Jeff (over de corrupte advocaat): "So's he."

De secretaresse: "You think so?"

Jeff: "Why not? He's in love with you."

Kathie: "Oh, Jeff, I don't want to die!"

Jeff: "Neither do I, baby. But if I have to, I'm going to be the one who dies last."

Jeff (tegen Kathie): "You're like a leaf that the wind blows from one gutter to another."

JN.

Out of the Past (USA-1947): beschikbaar op dvd en blu-ray disc.

Met: Robert Mitchum, Jane Greer, Kirk Douglas, Virginia Houston en Paul Valentine.

Genre: film noir / romantisch drama / misdaad