In de greep van een homme fatal?

Sudden Fear  van David Miller     ★★★★

.

Wanneer de succesvolle Amerikaanse toneelschrijfster Myra Hudson (glansrol van Hollywoodicoon Joan Crawford) tijdens een repetitie van haar nieuwe toneelstuk haar contractuele vetorecht gebruikt tegen de acteur die gecast werd om de hoofdrol te vertolken, vermits hij er volgens haar “niet romantisch genoeg” uitziet, wordt de acteur ter plekke ontslagen. De verbolgen acteur, die Lester Blaine heet (met brio vertolkt door Jack Palance), reageert als volgt: “Miss Hudson, in uw eigen stad San Francisco is er een kunstgalerie in het Legion of Honor Paleis met een olieverfportret van (meesterverleider) Casanova. Het is duidelijk dat u dat schilderij nog nooit gezien hebt. Ter informatie, Miss Hudson, zo zag Casanova eruit: hij had grote oren, een litteken boven één oog, een gebroken neus en een wrat op zijn kin. Hier! (wijst naar zijn kin) Ik stel voor, Miss Hudson, dat, wanneer u terugkeert naar San Francisco, u die galerie bezoekt en dat schilderij bekijkt!” 

Myra blijft echter bij haar beslissing, en een tijd later gaat haar nieuwe toneelstuk, met een andere hoofdrolspeler, in première in de New Yorkse theaterwijk Broadway. De première is een groot succes, waarna Myra de trein huiswaarts neemt naar San Francisco. Lester zit (toevallig?) op dezelfde trein en Myra leert hem beter kennen. Hij is een stuk jonger dan haar en hij heeft amper geld, maar dat verhindert de rijke vrijgezel Myra niet om tot over haar oren verliefd op hem te worden en een passionele relatie met hem te beginnen. Haar geluk kan niet op. Tot de jonge, sleazy profiteuse Irene (gespeeld door Gloria Grahame) opdaagt en roet in het eten strooit. Wat is zij van plan? En hoe reageert Lester, die Irene lijkt te herkennen...?

Joan Crawford als Myra, en Jack Palance als Lester.

Een tragiromantische film noir-thriller  

Sudden Fear dateert van 1952 en werd geregisseerd door de Amerikaan David Miller. Het scenario van Lenore J. Coffee en Robert Smith is gebaseerd op de gelijknamige roman uit 1948 van de Amerikaanse schrijfster Edna Sherry (pseudoniem van Edna Solomon).

Afgezien van de complexe plotontwikkeling in de tweede helft van de film (waarop we hieronder nog terugkomen), met inbegrip van het wel erg toevallige einde, is Sudden Fear een uitstekende, genre-overstijgende film noir, die begint als een psychosociaal romantisch drama maar van meet af aan ook aanvoelt als een Hitchcockiaans relatiemysterie dat evolueert naar een spannende misdaadthriller.

Hoofdrolspelers Joan Crawford en Jack Palance dragen de film en blinken uit in hun respectievelijke rollen en dynamische samenspel, wat hen beiden een Oscarnominatie opleverde. 

Dramatisch

Vermits Crawford sinds 1923 als één van de mooiste filmgodinnen aller tijden in tientallen films had meegespeeld, was zij begin jaren 50 reeds een zeer ervaren actrice, die in Sudden Fear de emotionele roller coaster in Myra's hoofd en hart (verlangens, verliefdheid, geluk, verbijstering, angst, vastberadenheid, twijfels, gewetenswroeging...) met dramatische mimiek en motoriek kon transponeren naar het hoofd en hart van de kijker, waardoor je met haar personage meeleeft, bijvoorbeeld tijdens de spannende scène waarin Myra zich verstopt in Irene's kleerkast. Naast haar (derde) Oscarnominatie, kreeg Crawford voor haar vertolking van Myra ook de Golden Globe voor beste actrice.

Myra verstopt zich in de kleerkast van Irene...

Niet romantisch genoeg?

Jack Palance stond in 1952 nog aan het begin van zijn filmcarrière, maar hij bewees in Sudden Fear reeds waarom zijn merkwaardige karakterkop en pezige fysiek geen hinderpaal vormden voor een beklijvende hoofdrol. Integendeel, want zijn hoofdrol als Lester in Sudden Fear begint met een scène waarin hij "niet romantisch genoeg" genoemd wordt, waarna Myra later in de film toch haar hart aan hem verliest, wat bevestigt dat charisma -waarvan Palance en dus ook zijn personage Lester overstroomden- veel belangrijker is dan een 'knap' uiterlijk. Bovendien draait Sudden Fear een genrecliché om: terwijl films noirs doorgaans draaien rond een femme fatale die mannen rond haar vingers windt, focust Sudden Fear, ondanks de introductie van femme fatale Irene, vooral op Myra's onvoorspelbare relatie met een enigmatische man (Lester) die wel eens een homme fatal zou kunnen zijn. Dankzij de ambivalente vertolking van Palance, die daarmee de spanning vasthoudt, blijven we als kijker lang gissen: houdt Lester echt van Myra of is ook hij, net als Irene, een  gluiperige, on(be)trouw(bar)e gold digger...? Ook nadat we halfweg de film de waarheid achterhalen, toont Palance met zijn veelzijdige vertolking waarom deze getalenteerde acteur na Sudden Fear een succesvol vervolg breide aan zijn carrière. Ironisch genoeg, werd hij, onder meer vanwege zijn uiterlijk en omineuze uitstraling, vaak getypecast als een (iconische) slechterik (in Shane uit 1953 bijvoorbeeld: één van onze favoriete westerns) wegens "niet romantisch genoeg" voor hoofdrollen als romantische held. Net als Lester in de openingsscène van Sudden Fear...  

Jack Palance als Lester.

Schijn bedriegt

Laat ons Gloria Grahame niet vergeten, die perfect gecast is als de hebzuchtige, manipulatieve en gewetenloze Irene: een jonge blondine die als een onschuldig popje ten tonele verschijnt, maar al gauw haar ware aard toont...  

Jack Palance en Gloria Grahame.

Sfeervol

Sudden Fear kreeg ook Oscarnominaties voor het stijlvolle kostuumontwerp van Sheila O'Brien en voor de sfeervolle zwart-wit fotografie onder leiding van cameraman Charles B. Lang jr., met veel schaduwen en een voor films noirs zo kenmerkend contrastrijk spel van licht en donker.

Een half meesterwerk

Sudden Fear bevestigt dat een film vaak staat of valt met het scenario. 

De eerste helft van Sudden Fear komt in de buurt van een onvervalst meesterwerk, dankzij de meeslepende opbouw van de relatie tussen Myra en Lester (met onder meer briljant vertolkte scènes op de trein) en de spanningsverhogende introductie van Irene, die culmineert in een dramatische scène waarin Myra per toeval een cruciale bandopname met bewijsmateriaal beluistert maar die bandopname vervolgens per ongeluk vernietigt. Dat is het begin van een zenuwslopend kat-en-muisspel tegen de klok (let op de klokslinger die tijdens een dissolve genadeloos heen en weer slingert tussen Myra's bange ogen), met ingehouden confrontaties tussen de elkaar manipulerende hoofdpersonages, waarin Crawford, Palance en Grahame schitterend acteren en bijdragen tot de spanning alsof hun personages zich onder druk in een snelkookpan bevinden. 

De film verliest zich echter in de complexe plotontwikkeling rond een plan dat Myra stiekem uitwerkt. Zij heeft nochtans veel eenvoudigere en minder gevaarlijke opties dan haar ingewikkelde plan, waardoor het verhaal aan geloofwaardigheid inboet. Myra kon bijvoorbeeld meteen bij de politie klacht indienen en haar advocaat en/of een notaris uitnodigen op het politiekantoor om er de nodige documenten te handtekenen, en tot slot ter plaatse telefoneren naar diegene tegen wie Myra bewijsmateriaal had, terwijl de politie meeluistert naar het telefoongesprek om de reactie te horen terwijl Myra vertelt dat de politie op de hoogte is en zij herhaalt (parafraseert) wat op de bandopname stond en voorleest wat in de door haar gehandtekende documenten staat. Ze kon tijdens dat telefoongesprek, indien nodig, zelfs bluffen dat de politie de (voordien vernietigde) bandopname beluisterd heeft en dat die intussen in een kluis van haar advocaat ligt. Klaar is Kees. Maar dat zou geen spannende, noch tragisch finale zijn, terwijl elke film noir-thriller natuurlijk een spannende en tragische finale nodig heeft...

Tijdens de uitwerking van Myra's plan hebben wij weliswaar genoten van spannende momenten tijdens de dagenlange aanloop naar de intense scène waarin Myra zich 's nachts in Irene's kleerkast verstopt. En de daaropvolgende achtervolgingsscènes in de donkere straten van San Francisco zijn erg sfeervol (bijna expressionistisch) in beeld gebracht. Maar die scènes eindigen met een wel erg toevallig en dus onwaarschijnlijk slot. 

Als het aan ons lag, hadden wij het (overbodige en te complexe) plan van Myra en het (te toevallige) slot vervangen door een andere (meer geloofwaardige) plotafwikkeling en een slotscène op de gevaarlijke trap aan de afgrond bij Myra's strandhuis. Die trap kwam eerder reeds in beeld als een onheilspellend gevaar ("Er is zelfs geen handreling") en zou dus als toepasselijke set piece-locatie gediend kunnen hebben tijdens de slotscène in plaats van louter als een red herring in de eerste helft van de film. 

Een andere gemiste kans in Sudden Fear is het olieverfportret van Casanova in het Legion of Honor Paleis in San Francisco, dat in de openingsscène ter sprake kwam. Waarom wordt dat portret nooit getoond? Dat had nochtans een fijne, meerzinnige scène kunnen opleveren wanneer Myra en Lester in de eerste helft van de film samen uitstapjes maken in San Francisco. Het portret had ook getoond kunnen worden na de finale, door een korte, zwijgzame epiloog toe te voegen, met eerst een establishing shot van de voorgevel van het Legion of Honor Paleis en dan een cut naar het schilderij, waarna de camera met een dolly out onthult dat een ruggelings gefilmd personage het schilderij aan het bekijken is, en de camera vervolgens 180° rond het personage draait en inzoomt op het veelzeggende gezicht van het personage: achtereenvolgens droef, peinzend, smachtend, boos, opgelucht, bitterzoet zuchtend en eenzaam... Maar zulke scènes ontbreken dus.

En zo zijn er wel meer gemiste kansen.

Waarom geven we dan toch vier sterren aan Sudden Fear? Wel, spijts de narratieve gebreken (vooral in de tweede helft), heeft de film, dankzij de knappe sfeerschepping, psychosociale diepgang, veelzijdige vertolkingen en efficiënte spanningsopbouw, voldoende te bieden om overeind te blijven als één van de meeslependste film noir-thrillers uit de jaren 50. Dat verklaart ook waarom het de allereerste film was die de Franse nouvelle vague-cineast, film noir-liefhebber en Hitchcock-bewonderaar François Truffaut in maart 1953 besprak -en bewierrookte!- in het invloedrijke Franse filmtijdschrift Cahiers du Cinéma.

JN.

Sudden Fear (USA-1952): beschikbaar op dvd en blu ray-disc.

Met: Joan Crawford, Jack Palance en Gloria Grahame.

Genre: film noir / romantiek / psychosociaal drama / misdaadthriller