Een intense thriller

Marathon Man  van John Schlesinger     ★★★★ 

Dustin Hoffman als de achtervolgde titelheld.

Gisterenavond hebben we een klassieker herbekeken waarvan we reeds in onze tienerjaren genoten: de uitstekende achtervolgingsthriller Marathon Man uit 1976 van de Britse regisseur John Schlesinger, gebaseerd op een boeiend scenario van de succesvolle joods-Amerikaanse schrijver en scenarist William Goldman naar diens eigen gelijknamige roman uit 1974. Bekijk de hele film hier.

Eerder schreef Goldman reeds de scenario's van het misdaadmysterie Harper (1966) en van de uitstekende western Butch Cassidy and the Sundance Kid uit 1969 (één van onze favoriete westerns). En na Marathon Man schreef hij de scenario's van onder meer het politiek-journalistieke drama All the President's Men (1976) over het Watergate-schandaal, het avontuurlijke oorlogsdrama A Bridge Too Far (1977), de ijzersterke psychosociale misdaadthriller Misery uit 1990 (één van onze favoriete films over seriemoorden, alsook één van onze favoriete horrorfilms en één van onze favoriete films tout court; bekijk een filmfragment hier en de hele film hier), het militaire rechtbankdrama A Few Good Men (1992) en de politieke thriller Absolute Power (1997). Kortom, William Goldman (overleden in 2018) kende zijn vak.

Tegen wil en  dank

Het meeslepende verhaal van Marathon Man draait rond de joods-Amerikaanse geschiedenisstudent Thomas "Babe" Levy (titelrol van Dustin Hoffman), die aan de Columbia-universiteit in New York zijn doctoraat over tirannie voorbereidt en in zijn vrije tijd traint om marathons te lopen. In de universiteitsbibliotheek ontmoet Babe voor het eerst zijn nieuwe lief Elsa (gespeeld door de Zwitserse actrice Marthe Keller). Babe's oudere broer Henry "Doc" Levy (Roy Scheider) doet zich voor als een zakenman in de olie-industrie, maar werkt in het geheim voor een schimmig Amerikaans overheidsagentschap onder leiding van Peter "Janey" Janeway (met brio vertolkt door William Devane). 

Dustin Hoffman als Babe, en Marthe Keller als Elsa.

Babe geraakt tegen wil en dank betrokken in een gevaarlijke missie van zijn broer wanneer de Duitse voortvluchtige nazi-oorlogsmisdadiger en tandarts Christian Szell (glansrol van Laurence Olivier) vanuit zijn schuilplaats in het Zuid-Amerikaanse Uruguay naar New York reist om er in een bankkluis een lading diamanten te recupereren die Szell tijdens de Tweede Wereldoorlog in het Poolse nazi-concentratiekamp Auschwitz ontvreemd had van joodse gevangenen...

Roy Scheider (links) en Laurence Olivier.

Vakwerk

Marathon Man boeit van begin tot eind, dankzij verrassende plotwendingen, het sfeervolle camerawerk onder leiding van Conrad Hall (met locatie-opnames in onder meer New York en Parijs), de vakkundige montage van Jim Clark, de sfeerversterkende muziek van Michael Small, de degelijke vertolkingen van de cast en de strakke regie van John Schlesinger. Samen levert dat een koortsige thriller van de bovenste plank op.

Der Weiße Engel 

William Devane als Janey.

Twee acteurs springen er bovenuit: 

- William Devane, die perfect gecast is als de flegmatieke en ondoorgrondelijke commandant van het geheime Amerikaanse agentschap; 

- en bovenal Laurence Olivier, die de show steelt als de gewetenloze en wrede dokter Christian Szell alias der Weiße Engel (de Witte Engel, vanwege zijn witte haar). Olivier heeft er als Szell nooit perverser uitgezien, met zijn geschoren witte haren en een bril met dikke glazen die zijn ogen vergroten. Het personage en zijn bijnaam der Weiße Engel zijn trouwens losjes gebaseerd op een échte oorlogsmisdadiger: de Duitse nazidokter en eugeneticus Josef Mengele alias der Todesengel (de Engel des Doods), die onder meer wrede medische experimenten uitvoerde op gevangenen in Auschwitz.

 Laurence Olivier als dokter Szell aka der Weiße Engel.

De folterscènes waarin Szell zijn oude technieken als nazi en tandarts combineert ("Is it safe...?") zijn ondraaglijk intens. Ook de spannende scènes waarin Szell eerst 'zijn' diamanten in New York op waarde laat schatten in de joodse juwelierswijk, dan de diamanten ophaalt in de bank, en nadien herkend wordt op straat, behoren tot het beste wat Olivier in zijn lange carrière ooit presteerde. Let op de reactie van Szell wanneer hij in de New Yorkse bankkluis voor het eerst 'zijn' diamanten ziet: Oliviers mimiek en motoriek tonen dat onder het aura van Szells zelfverklaarde nazisuperioriteit in feite vooral laag-bij-de-grondse hebzucht schuilgaat. Ook tijdens de spannende finale, die zich afspeelt in een New Yorks waterpomphuis in Central Park, bewijst Olivier zijn acteertalent met genuanceerde, wisselende emoties, waaronder verrassing, sluwe manipulatiedrang, ongeloof, hebzucht, verontrusting, trots en angst... 

Olivier kreeg voor zijn vertolking in Marathon Man onder meer een Oscarnominatie en de Golden Globe voor beste acteur in een bijrol. Wij namen zijn charismatische glansrol als der Weiße Engel op in onze Top 150 van beste slechteriken in de filmgeschiedenis.

JN.

Marathon Man (USA-1976): beschikbaar op dvd en blu-ray disc, alsook te bekijken via onderstaande link.
Met: Dustin Hoffman, Roy Scheider, Laurence Olivier, William Devane en Marthe Keller.

Genre: thriller / misdaad

Klik op de oranje link om de hele film te bekijken: Marathon Man - full movie