Een oogstrelende reboot in zwart-wit

Ripley (miniserie)  van Steven Zaillian     ★★★★

In 1955 verscheen de boeiende psychosociale misdaadroman The Talented Mr. Ripley van de Amerikaanse schrijfster Patricia Highsmith, over de leugens, manipulaties en misdaden van het titelpersonage Thomas "Tom" Ripley: een jonge, maar erg sluwe Amerikaanse oplichter met homofiele (of biseksuele) neigingen, die in de jaren 50 naar Italië reist en daar in de gunst probeert te komen van de Amerikaanse rijkeluiszoon Richard "Dickie" Greenleaf, terwijl Dickie in Italië samen met zijn vriendin Marge én profiteur Ripley van het leven genieten op kosten van vader Greenleaf. Maar, zoals het spreekwoord zegt, schone liedjes duren niet lang...  

In 1960 werd de roman voor het eerst verfilmd onder de titel Plein soleil door de Franse regisseur René Clément, met de Franse topacteur Alain Delon (één van de knapste acteurs aller tijden) in de rol van Tom Ripley. 

Alain Delon als Tom Ripley in Plein soleil.

In 1999 volgde de uitstekende en populaire neo noir versie The Talented Mr. Ripley onder regie van de Britse cineast Anthony Minghella, die hiermee één van de beste films over seriemoorden afleverde. Dat was vooral te danken aan Minghella's zelfgeschreven en meeslepende scenario, de fijne Italiaanse couleur locale uit de jaren 50, het mooie vintage kostuumontwerp van Ann Roth en Gary Jones (goed voor een Oscarnominatie), de degelijke montage (door Walter Murch) en de uitstekende vertolkingen van de hoofdpersonages door:

- Matt Damon (één van onze favoriete acteurs), wiens veelzijdige belichaming van Tom Ripley resulteerde in één van de beste movie villains aller tijden;

- Jude Law, perfect gecast als de knappe en charismatische rijkeluiszoon, jazzaficionado en bon vivant Dickie, wat de Engelse acteur onder meer een Oscarnominatie en een BAFTA Award als beste acteur in een bijrol opleverde;

- Gwyneth Paltrow in haar doorleefde, emotionele rol van Dickie's vriendin Marge;

- en Philip Seymour Hoffman (ook één van onze favoriete acteurs), die uitblonk in zijn memorabele rol van Dickie's vriend Freddie Miles: een jonge, rijke en snobistische feestneus, die van meet af aan wantrouwig staat tegenover Tom Ripley...

Gwyneth Paltrow, Jude Law en Matt Damon in The Talented Mr. Ripley.

En nu kan u, sinds 4 april, op de streamingdienst Netflix genieten van de nieuwe, uitstekende neo noir miniserie Ripley (2024) over de exploten van het oneerlijke, opportunistische en manipulatieve titelpersonage, deze keer onderkoeld gespeeld door de Ierse acteur Andrew Scott. Bekijk de trailer hier.

Een sfeervol screenshot uit de nieuwe neo noir miniserie Ripley.

Een visueel meesterwerk

De nieuwe serie werd geschreven en geregisseerd door de ervaren Amerikaanse scenarist Steven Zaillian, die eerder onder meer een Oscar, Golden Globe en BAFTA Award won voor zijn scenario van het aangrijpende holocaustdrama Schindler's List uit 1993 (één van onze favoriete historische drama's) van Steven Spielberg (één van onze favoriete regisseurs). Lees meer info over de filmografie van de intussen 71-jarige Zaillian hier.

Zijn miniserie Ripley omvat 8 episodes (goed voor in totaal zo'n 8 uur kijkplezier) en is een visueel meesterwerk dankzij de briljante sfeerschepping, met oogstrelende opnames in zwart-wit, gefilmd op fotogenieke locaties in New York en Italië onder leiding van de kunstzinnige Amerikaanse cameraman Robert Elswit, die eerder een Oscar won voor zijn camerawerk in There Will Be Blood (2007) van Paul Thomas Anderson (één van onze favoriete historische drama's en tevens één van onze favoriete films tout court).

Zaillian verplaatste het verhaal van Ripley naar de jaren 60, die overtuigend tot leven komen dankzij het knappe production design onder leiding van David Gropman in samenwerking met de art directors Karen Schulz Gropman en Alex Santucci, waardoor in de serie onder meer vintage kostuums (ontworpen door Giovanni Casalnuovo en Maurizio Millenotti), oude rekwisieten, oldtimers en authentiek ogende decors te zien zijn.

Kortom, de serie ziet er schitterend uit, met héél veel shots die mooi genoeg zijn om in te kaderen.

Caravaggio

Een vaak terugkerend visueel en thematisch element in Ripley zijn de fascinerende doeken van de Italiaanse barokschilder Caravaggio (1571-1610). Terwijl Ripley zich (in navolging van Dickie) verdiept in oude Italiaanse kunst, geraakt de oplichter stilaan in de ban van Caravaggio's oeuvre en persoonlijkheid. Dat is geen toeval, want: 

- net als Caravaggio, heeft Ripley wellicht homofiele (of biseksuele) neigingen; 

- Caravaggio was naar verluidt een opvliegende en gewelddadige man, die zelfs beschuldigd werd van moord, en zijn schilderijen tonen vaak gewelddadige en/of bloederige taferelen, terwijl ook Ripley draait rond een man die in staat is tot bloederige moorden;

- wanneer Ripley in de Galleria Borghese in Rome Caravaggio's schilderij David met het hoofd van Goliath (uit circa 1610) bewondert, luistert hij er naar een gids die uitleg geeft over het Bijbelse tafereel: "In the painting, Caravaggio links the killer and victim by portraying David as compassionate, even loving, in the way he gazes at the severed head of Goliath. And he made this bond even stronger by using himself as the model for both. Both are Caravaggio's face. Young and old." Een soort van zelfportret dus, waarin Caravaggio zich afbeeldde als moordenaar en slachtoffer tegelijk. Daarin moet Ripley zich herkennen, want hij is niet alleen een oplichter die andermans identiteit steelt, maar ook een narcistische seriemoordenaar die zichzelf wellicht beschouwt als slachtoffer van zijn omstandigheden (zijn jeugdtrauma's, armoede, enz...) en die zich vermoedelijk romantisch en/of seksueel aangetrokken voelt tot één van zijn slachtoffers (wie verklappen we hier niet...);

- de serie trekt nog meer parallellen tussen Ripley en Caravaggio's leven en werk, in die mate zelfs dat de serie ook korte segmenten uit Caravaggio's bewogen leven toont (waarin de schilder gespeeld wordt door de Italiaanse acteur Daniele Rienzo); 

- Caravaggio hanteerde in zijn schilderijen de clair-obscur-stijlen chiaroscuro en tenebrisme, met sterke contrasten tussen licht en donker, net zoals de sfeervolle neo noir aanblik van de miniserie Ripley.

Caravaggio's schilderij David met het hoofd van Goliath uit circa 1610.

Realistisch

Andrew Scott verdient een pluim voor zijn ingehouden, raadselachtige en daardoor fascinerende vertolking van het titelpersonage in Ripley. 

Andrew Scott als Tom Ripley.

Het door Matt Damon gespeelde titelpersonage in Minghella's The Talented Mr. Ripley is een jonge, nerdy en emotioneel labiele snaak en misfit die 'erbij wil horen' als gevolg van zijn jeugdtrauma's (hij is een weesjongen) en zijn armoede, eenzaamheid en jaloerse minderwaardigheidscomplex, maar pas gaandeweg evolueert naar een moorddadige sociopaat. In Ripley echter is het titelpersonage een volwassen en uiterst koelbloedige man (en Andrew Scott speelt hem ook zo), die vooral op geld en luxe uit is en reeds in het begin van de miniserie een ervaren, egocentrische en gewetenloze mythomaan, grifter en eenzaat met een duister verleden blijkt, waardoor we als kijker beter begrijpen dat deze kunstmatig beleefde narcist later zelfs in staat is om moorden te plegen, waardoor het personage dus nog realistischer overkomt dan Damons rol. 

Ripley bevat weliswaar enkele sequenties waarin het titelpersonage erg roekeloze risico's neemt, die hem zouden kunnen ontmaskeren, wat ongeloofwaardig lijkt voor een sluwe oplichter, maar hij schijnt daarbij onderhevig aan een compulsieve drang tot het nemen van risico's en hij geniet zichtbaar, met duping delight en leedvermaak, van de momenten waarop hij tijdens zijn kat-en-muisspel iedereen om de tuin kan leiden, zoals een schaakspeler die een zet verder kan denken dan zijn tegenspelers, wat past bij het karakterprofiel van een narcistische sociopaat. 

Toegegeven, Ripley bevat minstens één onwaarschijnlijkheid die wij niét realistisch vinden, want het lijkt ons ongeloofwaardig dat de Italiaanse politie tijdens het onderzoek naar de gemediatiseerde verdwijning van Dickie niet veel vroeger in de serie een foto van de échte Dickie te zien krijgt en daarmee dus Ripley zou kunnen ontmaskerd hebben als een bedrieger, wat de intelligente en ervaren con man bovendien zou moeten kunnen geanticipeerd hebben. Voor het overige echter voelt het titelpersonage in de miniserie nog levensechter aan dan Damons personage in The Talented Mr. Ripley. 

Dit betekent echter niet dat wij Andrew Scotts rol van Tom Ripley meeslepender vinden dan die van Damon, want Scotts enigmatische personage is (doelbewust) in nog meer schaduw gehuld. Of zoals Marge in de miniserie terecht tegen Dickie zegt: "Everything about Tom is perfectly vague. Intentionally so, if you ask me. Or haven't you noticed?" Daardoor is het als kijker moeilijker om je in te leven in Scotts afstandelijke en ijskoude personage dan in Damons emotionelere rol van een jonge, getroebleerde en teleurgestelde misfit die hunkert naar aanvaarding en daardoor, spijts zijn misdaden, toch begrip en tot op zekere hoogte zelfs medelijden wekt. 

Dat begrip en medelijden voelden wij niet voor het immers kille en ronduit antipathieke titelpersonage in Ripley, maar wij leefden wel anderszins mee met hem tijdens de talrijke sequenties waarin hij vindingrijk en vaak improviserend probeert te vermijden om betrapt te worden.

Zo is er een erg lange en heel spannende sequentie in de 5de episode, waarin Ripley in zijn huurappartement in Rome geconfronteerd wordt door een wantrouwig personage dat Ripley's verleden als oplichter achterhaalde, waarna Ripley dat personage vermoordt en opgescheept zit met het lijk, terwijl de kijker zich afvraagt hoe Ripley zich ongemerkt zal kunnen ontdoen van het lijk zonder sporen achter te laten. Die zenuwslopende sequentie eindigt uiteindelijk in het holst van de nacht, buiten de stadsmuren van Rome, op de antieke Romeinse heirbaan Via Appia Antiqua, die onder leiding van cameraman Robert Elswit betoverend in beeld gebracht werd. 

In dit sfeervolle shot ontdekt de Italiaanse politie 's nachts een verlaten Fiat op de Via Appia Antiqua. 

Soms maakt Ripley foutjes, zoals tijdens het veelzeggende moment waarop hij tijdens een gesprek met Marge over Dickie praat maar Ripley zich per ongeluk van naam vergist en "Tom" zegt, waarbij hij dus naar zichzelf (en onrechtstreeks naar zijn bedrog) verwijst. Of Marge de verstrekkende implicaties van dat foutje beseft, verklappen we hier niet...

Daarnaast hebben we ook genoten van het volatiele kat-en-muisspel tussen Ripley en de Italiaanse politie-inspecteur Pietro Ravini die Ripley op de hielen zit, mede dankzij de gortdroge vertolking van de Italiaanse acteur Maurizio Lombardi als de bloedserieuze politie-inspecteur.

Maurizio Lombardi als de Italiaanse politie-inspecteur Pietro Ravini.

Ook Dakota Fanning overtuigt als Dickie's lief Marge, maar dat personage is in de miniserie minder intens op emotioneel vlak en daardoor in sommige opzichten ook minder beklijvend dan Gwyneth Paltrows memorabele rol van Marge in The Talented Mr. Ripley.

Dakota Fanning als Marge.

Johnny Flynn stelt in Ripley teleur als de rijke bohémien en talentloze would-be-kunstenaar Dickie: hij komt weliswaar heel geloofwaardig over, maar mist het aanstekelijke charisma van Jude Law in The Talented Mr. Ripley. Bovendien is Dickie in de film een veelzijdiger (want niet alleen knap en sympathiek, maar tevens egoïstisch en ontrouw) personage, en daardoor interessanter dan de nogal vlakke, bijna saaie Dickie in de miniserie. 

Johnny Flynn als Dickie.

Eliot Sumner acteert in Ripley verdienstelijk als Freddie Miles, maar ook zijn vertolking kan niet tippen aan de (flamboyantere) versie van Freddie die Philip Seymour Hoffman met brio speelde in The Talented Mr. Ripley.

Eliot Sumner als Freddie.

De Italiaanse acteur Renato Solpietro speelt een bijrol in Ripley, en hij doet dat voortreffelijk: je gelóóft hem in zijn zelfzekere vertolking van de maffioso Carlo.

Renato Solpietro als de Italiaanse crimineel Carlo.

Wat de acteerprestaties in Ripley betreft, mogen we ook King niet vergeten: een charismatische kat, in de serie Lucio genaamd, die de stille getuige is van Ripley's misdadige komen en gaan in de traphal van diens huurappartement in Rome...

King als Lucio.

Droge humor   

Naast drama en spanning, bevat Ripley ook een snuif geslaagde droge humor. Zo is er bijvoorbeeld een vaak terugkerende running gag, waarin Ripley of andere personages vermoeid lange trappen bestijgen. Ook de volgende dialoogsegmenten, tussen politie-inspecteur Ravini en een Italiaanse getuige, illustreren de subtiele humor in de miniserie:

Politie-inspecteur Ravini: "And what were you doing?"

Getuige: "Taking my dog for a walk."

Ravini: "At midnight?"

Getuige: "He always has to go at midnight. He has a kidney problem. He has to pee more than the average dog."

Ravini: "Fine."

(...)

Ravini: "And then?"

Getuige: "I went home with Enzo."

Ravini: "Who?"

Getuige: "My dog. Enzo."

Ravini: "I thought your name was Enzo."

Getuige: "It is... It's his name too."

Pure cinema

Ripley ontvouwt zich als een slow burn, met een beheerste, getemporiseerde montage (door Joshua Raymond Lee en David O. Rogers) van vaak lange sequenties, waarin soms weinig gezegd wordt terwijl de vakkundig gemonteerde beelden die verhaalsegmenten uit de doeken doen, zoals de "pure cinema" van de Engelse Master of Suspense Alfred Hitchcock (één van onze favoriete regisseurs).

Wie als kijker geduld toont, zal zich echter niet vervelen en stilaan in de ban geraken van deze intrigerende serie, bijvoorbeeld tijdens de hogervermelde, lange maar spannende sequentie waarin Ripley zich in Rome ongemerkt probeert te ontdoen van een lijk.

Conclusie

Kortom, qua sfeerschepping, visuele impact en realisme overtreft de miniserie Ripley de film The Talented Mr. Ripley, maar de cruciale rollen van Dickie, Marge en Freddie komen in de film beter uit de verf. 

De miniserie en de film zijn dus aan elkaar gewaagd en kunnen we beide ten zeerste aanbevelen.

JN.

Ripley (USA-2024): te bekijken op de streamingdienst Netflix sinds 4 april 2024.

Met: Andrew Scott, Dakota Fanning, Johnny Flynn, Maurizio Lombardi, Eliot Sumner, Kenneth Lonergan en Renato Solpietro.

Genre: neo noir misdaadthriller / psychosociaal drama

Klik op de oranje link voor de trailer: Ripley - trailer