Nieuwsvampier

Nightcrawler  van Dan Gilroy     ★★★★

Dit zelfgeschreven langspeelfilmdebuut van de Amerikaanse regisseur Dan Gilroy stond al een tijdje op ons lijstje van bioscoopfilms die we nog wilden zien alvorens ze uit roulatie verdwijnen. Gisterenavond is het er eindelijk van gekomen om Nightcrawler (2014) te bekijken. En we hadden er geen spijt van.

Ramptoerisme

Nightcrawler is een fascinerende psychosociale mediasatire met thrillerelementen over de bedenkelijke praktijken van de hedendaagse nieuwsmedia. 

Jake Gyllenhaal (links) en Riz Ahmed.

Het Amerikaanse hoofdpersonage Lou Bloom (één van de beste movie villains aller tijden, schitterend vertolkt door Jake Gyllenhaal) is een bijdehante en gewetenloze kruimeldief die hogerop wil in ‘t leven. Tijdens één van zijn nachtelijke strooptochten in Los Angeles ziet hij op de autosnelweg een freelance cameraploegje dat de tragische gevolgen van een zwaar verkeersongeval komt filmen. Lou ziet zo'n job ook wel zitten. Hij koopt een camera en een politiescanner, neemt een jonge assistent in dienst (overtuigend gespeeld door Riz Ahmed) en is voortaan in business als een nightcrawler. Nightcrawlers zijn freelance nieuwsjagers die ‘s nachts op pad gaan om misdaden, verkeersongevallen, branden en ander onheil te filmen. Nadien verkopen ze hun opnames aan nieuwszenders. Kortom, nightcrawlers zijn professionele ramptoeristen. 

Aanvankelijk wat onwennig als kersverse videograaf, leert Lou snel bij. Heel snel. In die mate zelfs dat voor Lou het doel om nieuws te màken alle middelen heiligt...

Jake Gyllenhaal als de gewetenloze nightcrawler Lou.

De ene zijn dood...

Nightcrawler focust niet alleen op het immorele karakter van Lou, maar ook op de sensatiezucht en het voyeurisme van nieuwszenders en hun publiek. Onder de commerciële dictatuur van kijkcijfers en adverteerders, doen de media niet zozeer aan objectieve verslaggeving, maar veeleer aan manipulatie van het nieuws door op een tendentieuze manier in te spelen op de angsten en driften van het publiek. Daarbij zoemen ze letterlijk en figuurlijk in op de meest spectaculaire en bloederige aspecten van het nieuws. Of zoals Nina (sterke come back van Rene Russo), de opportunistische nieuwsregisseuse van een lokale tv-zender, haar journaal botweg omschrijft: "Think of our newscast as a screaming woman, running down the street with her throat cut." Nina is bij de tv-zender verantwoordelijk voor de nieuwsploegen die 's nachts werken tijdens de zogeheten vampire shift. De vergelijking met vampieren is ook anderszins toepasselijk, want het levensbloed van de media is andermans leed. Gyllenhaal ziet er ook een beetje uit als een vampier met holle blik, want voor zijn rol van Lou viel hij naar verluidt 14 kilo af.

Sociopaat

Jake Gyllenhaal is een rasacteur die reeds uitblonk in onder meer het fascinerende en angstaanjagende mysterie Donnie Darko uit 2001, het briljante misdaadmysterie Zodiac uit 2007 (één van onze favoriete films over seriemoorden en één van onze favoriete politiefilms, alsook één van onze favoriete films tout court; bekijk de hele film hier), het aangrijpende psychologisch misdaaddrama Prisoners uit 2013 en de intrigerende psychologische mysteriethriller Enemy uit 2013 (lees onze recensie hier en bekijk de trailer hier). Ook in Nightcrawler is Gyllenhaal op dreef als het enigmatische hoofdpersonage. 

Lou is een gladde jongen die zich uitdrukt alsof hij voorleest uit een zelfhulpboek voor would-be managers. Op het eerste gezicht ziet de magere kerel er vrij nerdy uit. Maar vergis u niet: onder zijn kwajongensachtige voorkomen gaat een ijskoude sociopaat schuil. De gruwel die hij 's nachts op straat filmt, lijkt hem niet te deren. En vriendschap reduceert hij op een utilistische manier tot "een geschenk dat je jezelf cadeau doet". Maar wanneer hij in Nina's tv-studio een grote wandfoto van de nachtelijke skyline van Los Angeles ziet, zegt Lou ontroerd: "On tv it looks so real." Lou heeft onmiskenbaar weinig voeling met de realiteit. Veel komen we niet te weten over zijn voorgeschiedenis. Maar het is duidelijk dat Lou een gestoorde einzelgänger is. In dat opzicht lijkt hij op het door Robert De Niro vertolkte iconische personage Travis Bickle (ook één van de beste movie villains aller tijden) in de briljante existentiële karakterstudie Taxi Driver (1976) van Martin Scorsese (één van onze favoriete films over seriemoorden en één van onze favoriete films tout court): "God’s lonely man" die 's nachts in zijn taxi door de troosteloze straten van New York rijdt terwijl hij op de rand van de waanzin balanceert en zich wanhopig afvraagt hoe hij zin kan verschaffen aan zijn uitzichtloze leventje (lees onze recensie van Taxi Driver hier, bekijk een filmfragment hier en de trailer hier). En net als Travis, blijft ook Lou ondoorgrondelijk voor de kijker. 

Los Angeles by Night

Nightcrawler blinkt ook uit in knap camerawerk (van Robert Elswit) en een beheerste montage (van John Gilroy). 

De film wekt het nachtelijke Los Angeles sfeervol tot leven en herinnert aan de coole atmosfeer in Taxi Driver, Heat (1995) van Michael Mann (één van onze favoriete politiefilms), Collateral (2004) van Michael Mann (bekijk een filmfragment hier) en Drive (2011) van Nicolas Winding Refn (lees onze recensie hier en bekijk een filmfragment hier); ook films waarin het grootstedelijke nachtleven als het ware een hoofdpersonage op zich vormt. 

Dat Nightcrawler zich goeddeels in het holst van de nacht afspeelt, draagt ook bij tot de ontluisterende mediakritiek in de film. De bedrijfscultuur van de media wordt immers ontmaskerd als een meedogenloos egocentrische mentaliteit die het daglicht schuwt. In de regiekamers worden onder het mom van beweerde 'journalistiek' vooral de belangen van de aandeelhouders en de carrières van de 'journalisten' en hun bazen gediend. 

Als een striemende aanklacht tegen de mensonterende commerciële exploitatie van sensatiezucht en voyeurisme, hoort Nightcrawler thuis in het rijtje van sarcastische mediasatires zoals Ace in the Hole (1951), Sweet Smell of Success (1957), Network (1976), C'est arrivé près de chez vous uit 1992 (één van onze favoriete films over seriemoorden; bekijk de hele film hier), To Die For (1995), The Truman Show (1998) en Shattered Glass uit 2003 (lees onze recensie hier). In dat rijtje is Nightcrawler overigens één van de meest cynische films, zoals blijkt uit onder meer de aangrijpende scène waarin Nina onderhandelt met Lou over de prijs van één van zijn video-opnames terwijl op de achtergrond het screenshot te zien is van een man die dood ligt te bloeden. En je zou eens moeten weten weet wie die man is... 

Rene Russo en Jake Gyllenhaal.

Andere voorbeelden van sterke scènes: het etentje dat Lou misbruikt om Nina te chanteren; het bloedbad in een villa; de set-up van twee criminelen in een fastfoodrestaurant; en de knappe slotscène waarin de zwarte bestelwagens van de nieuwsploeg bij volle maan de nacht inrijden als een bende vampiers die bloed geroken hebben... 

Wij kleefden gisterenavond aan het scherm. Als een voyeuristische nightcrawler... 

JN.

Nightcrawler (USA-2014): in de bioscoop sinds 5 november 2014.

Met: Jake Gyllenhaal, Rene Russo en Riz Ahmed.

Genre: thriller / mediasatire / psychosociaal drama

Klik op de oranje link voor de trailer: Nightcrawler - trailer