Portret.

Harold Lloyd

Het derde komische genie van de stille film

De beroemde klokscène in Safety Last!. 

Haast iedereen kent de legendarische acteur en cineast Charlie Chaplin. En liefhebbers van films uit de oude doos hebben ongetwijfeld ook al gehoord van Buster Keaton, dat andere komische genie van de stille film. Maar wie is Harold Lloyd? Misschien begint bij u een belletje te rinkelen als we een slungel met een brilletje in herinnering brengen die aan de klokwijzers van een wolkenkrabber hangt (zie de bovenstaande foto). De legendarische scène waarnaar we hier verwijzen is het hoogtepunt (ook letterlijk in dit geval) van Safety Last!: een stille zwart-wit film uit 1923, die de reputatie vestigde van Lloyd als een grappige waaghals die er, net als Chaplin en Keaton, niet voor terugdeinsde om zijn eigen stunts uit te voeren. Hoewel Harold Lloyd in meer dan 200 komedies speelde en zijn eigen, unieke stempel op de filmgeschiedenis drukte, stond deze Amerikaanse acteur altijd in de schaduw van zijn twee beroemdere collega's.

Brillie

Harold Clayton Lloyd werd op 20 april 1893 geboren in Burchard, Nebraska. Zijn opleiding tot acteur genoot hij aan de School of Dramatic Art in San Diego. Als 12-jarige jongen stond hij voor het eerst op de planken, toen hij Little Abe in de toneelopvoering van de roman Tess of the d’Ubervilles speelde. 

Lloyds filmcarrière begon in 1913, toen hij van de Edison Company een figurantenrolletje kreeg als een Yaqui-indiaan in de stille film The Old Monk’s Tale. Datzelfde jaar trok hij naar Hollywood, waar hij op de set van de stille kortfilm Rory’o The Bogs bevriend geraakte met een andere figurant: Hal Roach. In 1915 erfde Roach 3.000 dollar en begon diens carrière als succesvolle producer, onder meer van komische films met het hilarische duo Laurel & Hardy (twee van onze favoriete acteurs). Roach nam Lloyd in dienst als komische hoofdrolspeler in films die aanvankelijk weinig succes hadden. Tot het duo het personage Lonesome Luke uitvond. De stille kortfilms Just Nuts (1915) en Stop! Luke! Listen! (1917), waarin Lloyd zich voor zijn vertolking van eenzame Luke baseerde op het iconische zwerverspersonage van Chaplin, vielen in de smaak van het publiek, maar Lloyd was op zoek naar een eigen, authentiek personage.



Dat vond hij in 1917, toen hij voor het eerst Glasses -vrij vertaald: Brillie- speelde: een bebrilde, knullige jongeman die met de moed der wanhoop naar liefde en geluk zoekt in de hardvochtige, moderne wereld. Zijn rond brilletje verleende hem een ontroerende kwetsbaarheid. En het optimisme van het verlegen, onhandige, maar moedige en vastberaden personage was een hart onder de riem van de Amerikanen, die het leed tijdens de Eerste Wereldoorlog van zich wilden afschudden. Het publiek kon niet genoeg van krijgen van hilarische en knap gefotografeerde stille films met Lloyd in de hoofdrol, zoals Grandma’s Boy, die van Lloyd in 1922 een ster maakte, Why Worry? (1923), Girl Shy (1924), The Freshman (1925), For Heaven’s Sake! (1926) en The Kid Brother (1927). Dankzij Brillie groeide Lloyd in de jaren twintig uit tot een geduchte concurrent van Chaplin en Keaton. Het personage zou later overigens model staan voor Clark Kent: het mensenschuwe alter ego van Superman.

Harold Lloyd.

Waaghals

Hoewel Lloyd in 1919 de duim en wijsvinger van zijn rechterhand verloor toen een bom op de set van de stille Southern Gothic-komedie Haunted Spooks (1920) geen rekwisiet maar een echt springtuig bleek, bleef Lloyd zijn eigen stunts uitvoeren. Met de stille kortfilms High and Dizzy (1920) en Never Weaken  (1921) stak hij Keaton als de toenmalige koning der waaghalzen naar de kroon. De halsbrekende toeren die Lloyd in de beroemde klokscène in Safety Last! (1923) uithaalt vonden in werkelijkheid plaats boven een veiligheidsplatform op het dak van een wolkenkrabber. Toch waren ze, net als de opwindende autoachtervolging met Lloyd in de stille romantische komedie Girl Shy (1924), niet zonder gevaar en werden ze zo in beeld gebracht dat hun dramatische effect ook vandaag nog steeds bewondering afdwingt. 

Afscheid van de stille film

In 1928 publiceerde Lloyd zijn autobiografie An American Comedy en speelde hij in zijn laatste stille film: Speedy. Met de opkomst van de geluidsfilm ging zijn carrière stilaan bergaf. Tijdens de Grote Depressie schitterde hij nog in Feet First (1930), Movie Crazy (1932) en The Milky Way (1936).

In 1953 ontving Lloyd een ere-Oscar voor zijn filmcarrière en begin jaren zestig stond hij weer even in de belangstelling dankzij twee door hemzelf uitgebrachte compilaties met fragmenten uit zijn stille films. De meest informatieve documentaire over zijn leven kwam uit 1989 uit en heet terecht Harold Lloyd. The Third Genius. Hij stierf op 8 maart 1971 op 78-jarige leeftijd.

Nalatenschap

Lloyd is naar verluidt de enige acteur die de auteursrechten bezat op de meeste films waarin hij meespeelde. Alvorens hij overleed, benoemde hij zijn kleindochter Suzanne tot beheerder van zijn nalatenschap. In 2004 verkocht zij als directeur van de Harold Lloyd Trust de Amerikaanse bioscooprechten op de films van haar grootvader aan Sony Pictures. Sindsdien heeft de filmstudio enkele films van Lloyd opnieuw in roulatie gebracht. De video- en dvd-rechten op ruim 75 films werden door de Harold Lloyd Trust verkocht aan het distributiebedrijf New Line Home Entertainment. En bij uitgeverij Black Dog & Leventhal verscheen in 2004 Harold Lloyd’s Hollywood Nudes in 3D: een boek met een selectie uit de ongeveer 250.000 3D-kleurenfoto’s van (half)naakte starlets (onder wie Marilyn Monroe) die Lloyd in zijn leven maakte en verzamelde.

De bioscooprechten van Sony Pictures omvatten zowat de hele filmografie van Lloyd, dus niet alleen de stille langspeelfilms, maar ook de kortfilms en de films met geluid. De negatieven van de films, waarvan een groot deel afkomstig is uit het film- en televisiearchief van de Universiteit van Californië-Los Angeles, werden gerestaureerd en sommige zijn intussen voor het eerst weer in hun originele versie aan het grote publiek vertoond. De meeste stille langspeelfilms en sommige kortfilms werden bovendien voorzien van een nieuwe digitale soundtrack op Dolby SR-D en kunnen worden afgespeeld in hun oorspronkelijke full-frame formaat.

Harold Lloyd was zelf niet vaak bereid om zijn films te bewerken, opnieuw uit te brengen of vrij te geven voor vertoning op tv of video. Naast het feit dat Brillie een alledaagser personage is dan de typetjes die Chaplin en Keaton met brio vertolkten, heeft die behoedzaamheid van Lloyd met betrekking tot zijn eigen films er wellicht toe bijgedragen dat zijn naamsbekendheid minder bestand bleek tegen de tand des tijds dan die van die twee andere komische helden van de stille film. Ten onrechte, want wie de humor, menselijkheid en waaghalzerij van Lloyd vandaag bekijkt, krijgt een even grote opstoot van levenslustige adrenaline en oncontroleerbare lachstuipen als de bioscoopbezoekers van weleer.

Joeri Naanai