Een klaagzang uit de steenkoolmijn

Harlan County, USA  van Barbara Kopple     ★★★★

Dear miner, they will slave you 'til you can't work no more

And what'll you get for your living but a dollar in a company store

A tumbled-down shack to live in, snow and rain pours in the top

You have to pay the company rent, your dying never stops

Sarah Gunning, Come All You Coal Miners, 1937.

De Oscarwinnende documentaire Harlan County, USA dateert van 1976 en draait rond de zogeheten Brookside Strike: een langdurige staking (die begon in juni 1973) van zo'n 180 mijnwerkers in de arme Amerikaanse mijnwerkersstreek Harlan County, Kentucky, waar de mijnwerkers met de moed der wanhoop protesteerden tegen de zware, ongezonde, levensgevaarlijke en slechtbetaalde arbeidsomstandigheden in de plaatselijke steenkoolmijn van de Duke Power Company.

Schrijnend

Regisseuse Barbara Kopple en haar filmploeg volgden de conflictrijke staking, waarbij de stakers zelfs beschoten werden door een bende gewapende stakingsbrekers onder leiding van de onuitstaanbare klootzak Basil Collins. Kopple bracht daarbij ook aandacht op voor het gewetenloze winstbejag van de machtige Duke Power Company (what's in a name...) en voor de corruptie van sommige vakbondslui. Minstens even boeiend zijn de scènes waarin Kopple de schrijnende leefwereld van de arme mijnwerkers en hun families toont. Dit levert aangrijpende taferelen op, die herinneren aan de onmenselijke bestaansvoorwaarden van heel wat fabrieksarbeiders in de 19de eeuw. 

Zo is het wraakroepend dat de winst van de Duke Power Company, die eigendom was van oliebaronnen en bankiers, destijds op één jaar tijd met 170% toenam, terwijl het loon van de mijnwerkers in Harlan County toen slechts steeg met 4% en de levensduurte dat jaar minstens 7% toenam. De meeste mijnwerkers in Harlan County beschikten in hun schamele woningen niet eens over stromend water. 

Solidair

De staking was overigens niet alleen een mannenzaak. Ook de vrouwen en dochters van de stakende mijnwerkers droegen hun steentje bij. Het dramatische hoogtepunt van Harlan County, USA is een hartverscheurende begrafenis waarop een ontroostbare moeder rouwt om haar overleden zoon, die had deelgenomen aan de staking en doodgeschoten was door een stakingsbreker. De jongeman was net vader geworden.

De vrouwen en dochters van de stakende mijnwerkers protesteerden mee.

Mooi dat blanke en zwarte mijnwerkers solidair optraden in hun strijd tegen de Duke Power Company, want zoals een zwarte staker in de documentaire terecht opmerkt: wanneer we bedekt met koolstof uit de mijn komen, zien we er allemaal zwart uit. 

De grieven van de mijnwerkers vonden ook uitdrukking in mooie, melancholische bluegrass-liedjes, die deze documentaire begeleiden als een bitterzoete klaagzang.

Vlam van verontwaardiging

Harlan County, USA is een waardevol historisch document over een tragisch hoofdstuk in de bewogen geschiedenis van de Amerikaanse mijnwerkers. Kopple toonde vooral het standpunt van de misnoegde mijnwerkers en schaarde zich daarmee onmiskenbaar aan hun zijde. Deze subjectieve, partijdige aanpak had een grote invloed op latere sociaal geëngageerde documentairemakers, zoals Michael Moore.    

Het camerawerk in Harlan County, USA laat soms te wensen over, maar laat dat u er niet van weerhouden om deze documentaire eens op dvd of blu-ray disc te bekijken. Wedden dat u, net als ons, in uw ziel een vlam van verontwaardiging zult voelen over wat de mijnwerkers en hun families moesten doorstaan. En bewondering voor hun lovenswaardige strijdlust en doorzettingsvermogen.

JN.

Harlan County, USA (USA-1976): beschikbaar op dvd en blu-ray disc.

Met: Lois Scott, Sudie Crusenberry, Bill Doan, Basil Collins, Bessie Lou Cornett, Tony Boyle, Joseph Yablonski en Florence Reece.

Genre: documentaire / sociaal drama