The Neon Demon van Nicolas Winding Refn ★★★
 |
Volgens de antieke Romeinse dichter Ovidius was de Griekse mythologische figuur Narcissus een jonge en knappe maar zelfzuchtige halfgod die zo verliefd werd op zichzelf dat hij alleen nog maar oog had voor zijn eigen spiegeldbeeld, wegkwijnde en stierf. De mythe van Narcissus is ook voelbaar in The Neon Demon: een nieuw, hypergestileerd psychosociaal drama met thrillerallure van de Deens-Amerikaanse cineast Nicolas Winding Refn, die cultstatus verwierf met zijn vorige films Drive uit 2011 (lees onze recensie hier en bekijk een filmfragment hier) en Only God Forgives uit 2013 (lees onze recensie hier en bekijk de trailer hier). Net zoals Narcissus, wiens naam bewaard bleef in het begrip 'narcisme' (ziekelijke zelfverheerlijking), zijn ook de hoofdpersonages in The Neon Demon in de narcistische ban van hun eigen uiterlijk. En daar betalen ook zij een hoge prijs voor...
Jaloezie
The Neon Demon draait om Jesse (gespeeld door Elle Fanning): een mooi, 16-jarig meisje dat net van een klein stadje in de Amerikaanse staat Georgia naar de glamoureuze grootstad Los Angeles verhuisd is in de hoop er als fotomodel carrière te maken in de modewereld.
 |
| Elle Fanning als Jesse. |
Jesse geraakt bevriend met de grimeuse Ruby (Jena Malone), maar ze stuit ook op de jaloezie van Gigi (Bella Heathcote) en Sarah (Abbey Lee Kershaw), twee oudere en ervaren supermodellen die Jesse's jeugd en natuurlijke schoonheid als een bedreiging beschouwen. Jesse valt meteen in de smaak van een groot modellenagentschap en mag poseren voor een bekende fotograaf. Wanneer ze ook mag meelopen in een modedefilé van een toonaangevende couturier, neemt de jaloezie in haar omgeving toe en geraakt ze stilaan geïsoleerd. Wat volgt, verklappen we niet, maar u mag zich met Refn in de regiestoel sowieso verwachten aan bloedmooie beelden, raadselachtige metaforen, onderhuidse spanning, een onvoorspelbare plot en geweld.
 |
| Abbey Lee Kershaw als Sarah (links) en Bella Heathcote als Gigi. |
Sneeuwwitje
Het door Refn zelfgeschreven scenario van The Neon Demon is niet alleen een postmoderne Narcissusfabel, maar ook een eigentijdse variant op het sprookje van Sneeuwwitje, met Jesse als een Sneeuwwitje op de catwalk die de jaloezie wekt van rivaliserende, boze modekoninginnen in een oppervlakkig wereldje waar alles om uiterlijkheden en zelfbevestiging draait. "Beauty isn't everything; it's the only thing", aldus de couturier die Jesse verkiest boven Gigi en Sarah. Over de openingsbeelden van The Neon Demon, waarin Jesse op een sofa poseert voor een fotograaf, zei Refn overigens zelf: "Elle Fanning lying on the couch, covered in blood. Death and beauty. Snow White just died."
Rivaliserende, jaloerse vrouwen die elkaar de duvel aandoen zijn een dankbaar thema dat in de filmgeschiedenis wel vaker aangeboord werd. Denk bijvoorbeeld aan Black Narcissus (1947) van Michael Powell en Emeric Pressburger (lees onze recensie hier en bekijk de hele film hier), All About Eve (1950) van Joseph L. Mankiewicz, Showgirls (1995) van Paul Verhoeven, Black Swan (2010) van Darren Aronofsky (lees onze recensie hier en bekijk de trailer hier) en Passion (2012) van Brian De Palma (bekijk de trailer hier). The Neon Demon deed ons ook denken aan het literaire universum van de briljante Amerikaanse schrijver Bret Easton Ellis. De personages in zijn romans, met name in het verfilmde American Psycho (lees onze recensie hier en bekijk de trailer hier), zijn bijna allemaal ijdele, lege, gealiëneerde en eenzame personages die oppervlakkige, materialistische levens leiden en niet in staat zijn tot echte empathie. Net als de hoofdpersonages in The Neon Demon dus, wier levens in het teken staan van modieuze kleding, make-up, magerzucht en de juiste, meest fotogenieke pose.
 |
Schone schijn
De Neon Demon uit de filmtitel, die als een driehoekige geometrische figuur verschijnt, staat symbool voor drie verleidelijke aspecten van schoonheid: Sarah symboliseert uiterlijke schoonheid, Gigi (die plastische chirurgie onderging) kunstmatige schoonheid, en Jesse innerlijke schoonheid. Die aspecten maken allemaal deel uit van Jesse. Wanneer ze echter in de val van het narcisme trapt, verandert de driehoek van kleur: van blauw (het water waarin Narcissus zich spiegelt) naar rood (gevaar). Jesse wordt een leeg canvas en begint haar identiteit en zelfbeeld te ontlenen aan het imago dat anderen op haar projecteren. Tot ze niets meer dan trendy kleding en make-up is; een modepopje onder wier wisselende verpakking vooral egocentrische ambitie schuilgaat. Zelfs haar fotogenieke onschuld blijkt nu geveinsd. Wat rest zijn fragmenten van een identiteit, die als stukken van een gebroken spiegel de op haar geprojecteerde imago's weerspiegelen. Spiegels spelen in The Neon Demon, net als in de mythe van Narcissus en in Black Swan, overigens een centrale rol (bekijk een interview met Darren Aronofsky en Natalie Portman over spiegels in Black Swan hier). Jesse, Ruby, Gigi en Sarah kijken vaak in de spiegel naar zichzelf. Maar wat weerspiegeld wordt is slechts oppervlakte. Schone schijn.
 |
| Jena Malone als Rudy. |
Kil
Elle Fanning -een natuurtalent dat op 12-jarige leeftijd doorbrak met haar schitterende vertolking in de existentiële tragikomedie Somewhere (lees onze recensie hier en bekijk de trailer hier)- acteert in The Neon Demon behoorlijk als Jesse, maar mist toch wat charisma en maturiteit voor haar complexe hoofdrol. Dat ligt echter ook aan het scenario en de regie, want Refn focust in The Neon Demon vooral op de beelden en de sfeer, wat ten koste gaat van de diepgang van de personages en een vrij afstandelijke, kille film oplevert. Wellicht was dat een bewuste keuze, want de film gaat nu eenmaal over de oppervlakkigheid van het modewereldje.
Jena Malone, Bella Heathcote en Abbey Lee Kershaw zijn uitstekend als Ruby, Gigi en Sarah. Vooral Kershaw -ook in het echte leven een professioneel model- maakt indruk met haar veelzijdige en genuanceerde vertolking van de raadselachtige Sarah. Hoog tijd dat iemand haar eens in een hoofdrol cast.
 |
| Abbey Lee Kershaw. |
Hypergestileerd
Zoals we van Refn gewoon zijn, is The Neon Demon een hypergestileerde en visueel verbluffende productie, met tal van elementen die doen denken aan de films van onder anderen Dario Argento (felle kleuren, slasherhorror), Stanley Kubrick (symmetrische beeldcomposities, dolly in of push in van de camera), Michael Mann (sfeervolle, desolate stadsbeelden en synthesizermuziek) en Brian De Palma (knappe camerabewegingen, slow motion).
De meest markante invloed op The Neon Demon is wellicht het oeuvre van de Amerikaanse cultcineast David Lynch. Dat blijkt niet alleen uit het unheimliche set design (bijvoorbeeld in de groezelige motelkamer van Jesse) en de onheilspellende soundscapes, maar ook uit het scenario, waarin dromen letterlijk en figuurlijk evolueren naar nachtmerries. Net zoals de gefrustreerde lesbienne Diane in het door Lynch geregisseerde Mulholland Drive (één van onze favoriete films) droomt van een ideale wereld waarin zij een getalenteerde actrice is en het hart verovert van de vrouw op wie zij verliefd is, gaat ook The Neon Demon over onbeantwoorde verlangens. En net zoals Lynch, pakt Refn dat op zijn eigen, gedurfde manier aan. Zo duiken er in The Neon Demon zelfs scènes met necrofilie en kannibalisme op. Die scènes herinneren trouwens aan het slot van de roman Das Parfum: de bestseller van de Duitse schrijver Patrick Süskind, waarin het eenzame hoofdpersonage ten onder gaat aan het verlangen dat hij bij anderen voedt. Maar spijts de thriller- en horrorelementen in The Neon Demon, wordt de film pas echt spannend naar het einde toe.
 |
| Het set design in The Neon Demon doet soms denken aan de films van David Lynch. |
Samenvattend, kunnen we besluiten dat The Neon Demon een bizarre, boeiende fabel over het verlangen naar schoonheid is die verschillende betekenislagen omvat en openstaat voor uiteenlopende interpretaties. Dit soort van eigenzinnige films verdient aanmoediging. Ook al lijkt Refn zijn publiek soms doelbewust te willen verwarren en shockeren.
 |
In feite is de mythe van Narcissus niet alleen van toepassing op de personages in The Neon Demon, maar ook een beetje op Refn zelf. Hij is onmiskenbaar in de ban van zijn eigen stijl. Dat levert unieke, oogstrelende en interessante films op, die echter ook wat geforceerd en blasé overkomen. In het geval van The Neon Demon is dat ironisch, want de film is bedoeld als een kritiek op kunstmatige schoonheid en ijdelheid, maar voelt zelf ook een beetje kunstmatig en protserig aan. Wanneer Refn er in zou slagen om zijn eigen ego en cinefiele bewijsdrang wat meer opzij te zetten, en films zou beginnen maken waarin stijl niet langer ten koste gaat van het verhaal en de personages, dan zou deze getalenteerde cineast misschien zijn eerste voldragen meesterwerk kunnen afleveren.
JN.
The Neon Demon (Frankrijk/Denemarken/USA-2016): beschikbaar op dvd en blu-ray disc.
Met: Elle Fanning, Jena Malone, Abbey Lee Kershaw en Bella Heathcote.
Genre: thriller / psychosociaal drama / horror
 |
Geen opmerkingen:
Een reactie posten