Een oogstrelende reboot in zwart-wit

Ripley (miniserie)  van Steven Zaillian     ★★★★

In 1955 verscheen de boeiende psychosociale misdaadroman The Talented Mr. Ripley van de Amerikaanse schrijfster Patricia Highsmith, over de leugens, manipulaties en misdaden van het titelpersonage Thomas "Tom" Ripley: een jonge, maar erg sluwe Amerikaanse oplichter met homofiele (of biseksuele) neigingen, die in de jaren 50 naar Italië reist en daar in de gunst probeert te komen van de Amerikaanse rijkeluiszoon Richard "Dickie" Greenleaf, terwijl Dickie in Italië samen met zijn vriendin Marge én profiteur Ripley van het leven genieten op kosten van vader Greenleaf. Maar, zoals het spreekwoord zegt, schone liedjes duren niet lang...  

In 1960 werd de roman voor het eerst verfilmd onder de titel Plein soleil door de Franse regisseur René Clément, met de Franse topacteur Alain Delon (één van de knapste acteurs aller tijden) in de rol van Tom Ripley. 

Alain Delon als Tom Ripley in Plein soleil.

In 1999 volgde de uitstekende en populaire neo noir versie The Talented Mr. Ripley onder regie van de Britse cineast Anthony Minghella, die hiermee één van de beste films over seriemoorden afleverde. Dat was vooral te danken aan Minghella's zelfgeschreven en meeslepende scenario, de fijne Italiaanse couleur locale uit de jaren 50, het mooie vintage kostuumontwerp van Ann Roth en Gary Jones (goed voor een Oscarnominatie), de degelijke montage (door Walter Murch) en de uitstekende vertolkingen van de hoofdpersonages door:

- Matt Damon (één van onze favoriete acteurs), wiens veelzijdige belichaming van Tom Ripley resulteerde in één van de beste movie villains aller tijden;

- Jude Law, perfect gecast als de knappe en charismatische rijkeluiszoon, jazzaficionado en bon vivant Dickie, wat de Engelse acteur onder meer een Oscarnominatie en een BAFTA Award als beste acteur in een bijrol opleverde;

- Gwyneth Paltrow in haar doorleefde, emotionele rol van Dickie's vriendin Marge;

- en Philip Seymour Hoffman (ook één van onze favoriete acteurs), die uitblonk in zijn memorabele rol van Dickie's vriend Freddie Miles: een jonge, rijke en snobistische feestneus, die van meet af aan wantrouwig staat tegenover Tom Ripley...

Gwyneth Paltrow, Jude Law en Matt Damon in The Talented Mr. Ripley.

En nu kan u, sinds 4 april, op de streamingdienst Netflix genieten van de nieuwe, uitstekende neo noir miniserie Ripley (2024) over de misdadige exploten van het oneerlijke, opportunistische en manipulatieve titelpersonage, deze keer onderkoeld gespeeld door de Ierse acteur Andrew Scott. Bekijk de trailer hier.

Een sfeervol screenshot uit de nieuwe neo noir miniserie Ripley.

Een visueel meesterwerk

De nieuwe serie werd geschreven en geregisseerd door de ervaren Amerikaanse scenarist Steven Zaillian, die eerder onder meer een Oscar, Golden Globe en BAFTA Award won voor zijn scenario van het aangrijpende holocaustdrama Schindler's List uit 1993 (één van onze favoriete historische drama's) van Steven Spielberg (één van onze favoriete regisseurs). Lees meer info over de filmografie van de intussen 71-jarige Zaillian hier.

Zijn miniserie Ripley omvat 8 episodes (goed voor in totaal zo'n 8 uur kijkplezier) en is een visueel meesterwerk dankzij de briljante sfeerschepping, met oogstrelende opnames in zwart-wit, gefilmd op fotogenieke locaties in New York en Italië onder leiding van de kunstzinnige Amerikaanse cameraman Robert Elswit, die eerder een Oscar won voor zijn camerawerk in There Will Be Blood (2007) van Paul Thomas Anderson (één van onze favoriete historische drama's en tevens één van onze favoriete films tout court).

Zaillian verplaatste het verhaal van Ripley naar de jaren 60, die overtuigend tot leven komen dankzij het knappe production design onder leiding van David Gropman in samenwerking met de art directors Karen Schulz Gropman en Alex Santucci, waardoor in de serie onder meer vintage kostuums (ontworpen door Giovanni Casalnuovo en Maurizio Millenotti), oude rekwisieten, oldtimers en authentiek ogende decors te zien zijn.

Kortom, de serie ziet er schitterend uit, met héél veel shots die mooi genoeg zijn om in te kaderen.

Caravaggio

Een vaak terugkerend visueel en thematisch element in Ripley zijn de fascinerende doeken van de Italiaanse barokschilder Caravaggio (1571-1610). Terwijl Ripley zich (in navolging van Dickie) verdiept in oude Italiaanse kunst, geraakt de oplichter stilaan in de ban van Caravaggio's oeuvre en persoonlijkheid. Dat is geen toeval, want: 

- net als Caravaggio, heeft Ripley wellicht homofiele (of biseksuele) neigingen; 

- Caravaggio was naar verluidt een opvliegende en gewelddadige man, die zelfs beschuldigd werd van moord, en zijn schilderijen tonen vaak gewelddadige en/of bloederige taferelen, terwijl ook Ripley draait rond een man die in staat is tot bloederige moorden;

- wanneer Ripley in de Galleria Borghese in Rome Caravaggio's schilderij David met het hoofd van Goliath (uit circa 1610) bewondert, luistert hij er naar een gids die uitleg geeft over het Bijbelse tafereel: "In the painting, Caravaggio links the killer and victim by portraying David as compassionate, even loving, in the way he gazes at the severed head of Goliath. And he made this bond even stronger by using himself as the model for both. Both are Caravaggio's face. Young and old." Een soort van zelfportret dus, waarin Caravaggio zich afbeeldde als moordenaar en slachtoffer tegelijk. Daarin moet Ripley zich herkennen, want hij is niet alleen een oplichter die andermans identiteit steelt, maar ook een narcistische seriemoordenaar die zichzelf wellicht beschouwt als slachtoffer van zijn omstandigheden (zijn jeugdtrauma's, armoede, enz...) en die zich vermoedelijk romantisch en/of seksueel aangetrokken voelt tot één van zijn slachtoffers (wie verklappen we hier niet...);

- de serie trekt nog meer parallellen tussen Ripley en Caravaggio's leven en werk, in die mate zelfs dat de serie ook korte segmenten uit Caravaggio's bewogen leven toont (waarin de schilder gespeeld wordt door de Italiaanse acteur Daniele Rienzo); 

- Caravaggio hanteerde in zijn schilderijen de clair-obscur-stijlen chiaroscuro en tenebrisme, met sterke contrasten tussen licht en donker, net zoals de sfeervolle neo noir aanblik van de miniserie Ripley.

Caravaggio's schilderij David met het hoofd van Goliath uit circa 1610.

Realistisch

Andrew Scott verdient een pluim voor zijn ingehouden, raadselachtige en daardoor fascinerende vertolking van het titelpersonage in Ripley. 

Andrew Scott als Tom Ripley.

Het door Matt Damon gespeelde titelpersonage in Minghella's The Talented Mr. Ripley is een jonge, nerdy en emotioneel labiele snaak en misfit die 'erbij wil horen' als gevolg van zijn jeugdtrauma's (hij is een weesjongen) en zijn armoede, eenzaamheid en jaloerse minderwaardigheidscomplex, maar pas gaandeweg evolueert naar een moorddadige sociopaat. In Ripley echter is het titelpersonage een volwassen en uiterst koelbloedige man (en Andrew Scott speelt hem ook zo), die vooral op geld en luxe uit is en reeds in het begin van de miniserie een ervaren, egocentrische en gewetenloze mythomaan, grifter en eenzaat met een duister verleden blijkt, waardoor we als kijker beter begrijpen dat deze kunstmatig beleefde narcist later zelfs in staat is om moorden te plegen, waardoor het personage dus nog realistischer overkomt dan Damons rol. 

Ripley bevat weliswaar enkele sequenties waarin het titelpersonage erg roekeloze risico's neemt, die hem zouden kunnen ontmaskeren, wat ongeloofwaardig lijkt voor een sluwe oplichter, maar hij schijnt daarbij onderhevig aan een compulsieve drang tot het nemen van risico's en hij geniet zichtbaar, met duping delight en leedvermaak, van de momenten waarop hij tijdens zijn kat-en-muisspel iedereen om de tuin kan leiden, zoals een schaakspeler die een zet verder kan denken dan zijn tegenspelers, wat past bij het karakterprofiel van een narcistische sociopaat. 

Toegegeven, Ripley bevat minstens één onwaarschijnlijkheid die wij niét realistisch vinden, want het lijkt ons ongeloofwaardig dat de Italiaanse politie tijdens het onderzoek naar de gemediatiseerde verdwijning van Dickie niet veel vroeger in de serie een foto van de échte Dickie te zien krijgt en daarmee dus Ripley zou kunnen ontmaskerd hebben als een bedrieger, wat de intelligente en ervaren con man bovendien zou moeten kunnen geanticipeerd hebben. Voor het overige echter voelt het titelpersonage in de miniserie nog levensechter aan dan Damons personage in The Talented Mr. Ripley. 

Dit betekent echter niet dat wij Andrew Scotts rol van Tom Ripley meeslepender vinden dan die van Damon, want Scotts enigmatische personage is (doelbewust) in nog meer schaduw gehuld. Of zoals Marge in de miniserie terecht tegen Dickie zegt: "Everything about Tom is perfectly vague. Intentionally so, if you ask me. Or haven't you noticed?" Daardoor is het als kijker moeilijker om je in te leven in Scotts afstandelijke en ijskoude personage dan in Damons emotionelere rol van een jonge, getroebleerde en teleurgestelde misfit die hunkert naar aanvaarding en daardoor, spijts zijn misdaden, toch begrip en tot op zekere hoogte zelfs medelijden wekt. 

Dat begrip en medelijden voelden wij niet voor het immers kille en ronduit antipathieke titelpersonage in Ripley, maar wij leefden wel anderszins mee met hem tijdens de talrijke sequenties waarin hij vindingrijk en vaak improviserend probeert te vermijden om betrapt te worden.

Zo is er een erg lange en heel spannende sequentie in de 5de episode, waarin Ripley in zijn huurappartement in Rome geconfronteerd wordt door een wantrouwig personage dat Ripley's verleden als oplichter achterhaalde, waarna Ripley dat personage vermoordt en opgescheept zit met het lijk, terwijl de kijker zich afvraagt hoe Ripley zich ongemerkt zal kunnen ontdoen van het lijk zonder sporen achter te laten. Die zenuwslopende sequentie eindigt uiteindelijk in het holst van de nacht, buiten de stadsmuren van Rome, op de antieke Romeinse heirbaan Via Appia Antiqua, die onder leiding van cameraman Robert Elswit betoverend in beeld gebracht werd. 

In dit sfeervolle shot ontdekt de Italiaanse politie 's nachts een verlaten Fiat op de Via Appia Antiqua. 

Soms maakt Ripley foutjes, zoals tijdens het veelzeggende moment waarop hij tijdens een gesprek met Marge over Dickie praat maar Ripley zich per ongeluk van naam vergist en "Tom" zegt, waarbij hij dus naar zichzelf (en onrechtstreeks naar zijn bedrog) verwijst. Of Marge de verstrekkende implicaties van dat foutje beseft, verklappen we hier niet...

Daarnaast hebben we ook genoten van het volatiele kat-en-muisspel tussen Ripley en de Italiaanse politie-inspecteur Pietro Ravini die Ripley op de hielen zit, mede dankzij de gortdroge vertolking van de Italiaanse acteur Maurizio Lombardi als de bloedserieuze politie-inspecteur.

Maurizio Lombardi als de Italiaanse politie-inspecteur Pietro Ravini.

Ook Dakota Fanning overtuigt als Dickie's lief Marge, maar dat personage is in de miniserie minder intens op emotioneel vlak en daardoor in sommige opzichten ook minder beklijvend dan Gwyneth Paltrows memorabele rol van Marge in The Talented Mr. Ripley.

Dakota Fanning als Marge.

Johnny Flynn stelt in Ripley teleur als de rijke bohémien en talentloze would-be-kunstenaar Dickie: hij komt weliswaar heel geloofwaardig over, maar mist het aanstekelijke charisma van Jude Law in The Talented Mr. Ripley. Bovendien is Dickie in de film een veelzijdiger (want niet alleen knap en sympathiek, maar tevens egoïstisch en ontrouw) personage, en daardoor interessanter dan de nogal vlakke, bijna saaie Dickie in de miniserie. 

Johnny Flynn als Dickie.

Eliot Sumner acteert in Ripley verdienstelijk als Freddie Miles, maar ook zijn vertolking kan niet tippen aan de (flamboyantere) versie van Freddie die Philip Seymour Hoffman met brio speelde in The Talented Mr. Ripley.

Eliot Sumner als Freddie.

De Italiaanse acteur Renato Solpietro speelt een bijrol in Ripley, en hij doet dat voortreffelijk: je gelóóft hem in zijn zelfzekere vertolking van de maffioso Carlo.

Renato Solpietro als de Italiaanse crimineel Carlo.

Wat de acteerprestaties in Ripley betreft, mogen we ook King niet vergeten: een charismatische kat, in de serie Lucio genaamd, die de stille getuige is van Ripley's misdadige komen en gaan in de traphal van diens huurappartement in Rome...

King als Lucio.

Droge humor   

Naast drama en spanning, bevat Ripley ook een snuif geslaagde droge humor. Zo is er bijvoorbeeld een vaak terugkerende running gag, waarin Ripley of andere personages vermoeid lange trappen bestijgen. Ook de volgende dialoogsegmenten, tussen politie-inspecteur Ravini en een Italiaanse getuige, illustreren de subtiele humor in de miniserie:

Politie-inspecteur Ravini: "And what were you doing?"

Getuige: "Taking my dog for a walk."

Ravini: "At midnight?"

Getuige: "He always has to go at midnight. He has a kidney problem. He has to pee more than the average dog."

Ravini: "Fine."

(...)

Ravini: "And then?"

Getuige: "I went home with Enzo."

Ravini: "Who?"

Getuige: "My dog. Enzo."

Ravini: "I thought your name was Enzo."

Getuige: "It is... It's his name too."

Pure cinema

Ripley ontvouwt zich als een slow burn, met een beheerste, getemporiseerde montage (door Joshua Raymond Lee en David O. Rogers) van vaak lange sequenties, waarin soms weinig gezegd wordt terwijl de vakkundig gemonteerde beelden die verhaalsegmenten uit de doeken doen, zoals de "pure cinema" van de Engelse Master of Suspense Alfred Hitchcock (één van onze favoriete regisseurs).

Wie als kijker geduld toont, zal zich echter niet vervelen en stilaan in de ban geraken van deze intrigerende serie, bijvoorbeeld tijdens de hogervermelde, lange maar spannende sequentie waarin Ripley zich in Rome ongemerkt probeert te ontdoen van een lijk.

Conclusie

Kortom, qua sfeerschepping, visuele impact en realisme overtreft de miniserie Ripley de film The Talented Mr. Ripley, maar de cruciale rollen van Dickie, Marge en Freddie komen in de film beter uit de verf. 

De miniserie en de film zijn dus aan elkaar gewaagd en kunnen we beide ten zeerste aanbevelen.

JN.

Ripley (USA-2024): te bekijken op de streamingdienst Netflix sinds 4 april 2024.

Met: Andrew Scott, Dakota Fanning, Johnny Flynn, Maurizio Lombardi, Eliot Sumner, Kenneth Lonergan en Renato Solpietro.

Genre: neo noir misdaadthriller / psychosociaal drama

Klik op de oranje link voor de trailer: Ripley - trailer

Cuckoo - trailer

Onderstaande trailer van de nieuwe psychologische horrorthriller Cuckoo (vrij vertaald: Kierewiet) ziet er inderdaad waanzinnig uit. En dan bedoelen we niet alleen waanzinnig in de klinische zin van het woord, maar ook waanzinnig goed. 

Anderzijds is de filmpers verdeeld over Cuckoo: sommige critici vinden dat de film te onduidelijk is en zichzelf ondergraaft in zijn combinatie van horror, wacky humor en zelfparodiëring. Zo schreef de filmrecensent Adam Solomons hier: "(...) it’s not clear what actually happens. (...) this film takes itself too seriously and pokes fun at its own silliness, a fatal combination."

De Engelstalige film werd geschreven en geregisseerd door de Duitse cineast Tilman Singer, die hiermee zijn tweede langspeelfilm aflevert (na zijn eerdere horrorthriller Luz uit 2018).  

Het verhaal van Cuckoo draait rond het 17-jarige Amerikaanse meisje Gretchen (gespeeld door de Amerikaanse actrice Hunter Schafer), wier moeder net overleden is. Samen met haar zuster, gaat Gretchen inwonen bij hun vader en diens nieuwe gezin in een vakantieoord in de Duitse Alpen. Daar gebeuren echter bizarre dingen...

Naast Hunter Schafer, spelen ook onder anderen Jan Bluthardt, Marton Csokas, Jessica Henwick, Dan Stevens, Greta Fernández, Àstrid Bergès-Frisbey, Konrad Singer en Sydney LaFaire mee in de film.

Wij hebben Cuckoo nog niet gezien, maar gaan dat zeker doen om zelf uit te maken of de film teleurstelt dan wel even goed is als onderstaande beloftevolle trailer suggereert.

(Klik op de playbutton en dan rechtsonder bij instellingen op "Ondertiteling" en "Engels" voor Engelstalige ondertitels, en op "Kwaliteit" en 720p of 1080p voor hogere beeldkwaliteit)

Genre: horror / psychologische thriller / mysterie

Onschuldige losbol of moorddadige homme fatal?

 Suspicion  van Alfred Hitchcock     ★★★

Mochten wij ooit een lijstje opstellen van acteurs die naar onze smaak overgewaardeerd zijn (en voor zo'n lijstje zullen we hopelijk eens tijd kunnen vrijmaken), dan zouden we de Amerikaanse Hollywoodster Cary Grant (1904-1986) zeker opnemen in dat lijstje. Grant was in zijn hoogdagen immers razend populair, hoewel hij zich nochtans vaak bezondigde aan gekunstelde overacting, bijvoorbeeld wanneer hij grappig probeerde te zijn in de talrijke komedies en tragikomedies waarin hij meespeelde. Dat weerhield de Engelse meestercineast Alfred Hitchcock (één van onze favoriete regisseurs) er echter niet van om Grant te casten als hoofdpersonage in maar liefst vier Hitchcock-films: Suspicion uit 1941, Notorious uit 1946, To Catch a Thief uit 1955 (bekijk de hele film hier) en North by Northwest uit 1959. 

Cary Grant in Suspicion.

Spijts onze reserves ten aanzien van Cary Grant, moeten we echter erkennen -ere wie ere toekomt- dat hij in Suspicion wél overtuigend acteert in zijn hoofdrol als een man waarvan het onduidelijk blijft of hij nu al dan niet een slechterik is. En die onduidelijkheid is meteen de grootste troef van deze boeiende film noir.

Van romantische komedie tot psychologisch misdaadmysterie

Losjes gebaseerd op de roman Before the Fact uit 1932 van Francis Iles (nom de plume van de Engelse misdaadschrijver Anthony Berkeley Cox), begint Suspicion als een nogal flauwe romantische komedie waarin Grant op zijn typische, zelfingenomen en vrij ergerlijke manier amusant probeert over te komen als de nonchalante ladies' man Johnnie Aysgarth, die de interesse wekt van de respectabele jongedame en huismus Lina, gevoelig vertolkt door de bevallige Amerikaanse Hollywoodactrice Joan Fontaine. Johnnie heeft de reputatie van een onbetrouwbare rokkenjager en losbol, maar de eenzame Lina, die hunkert naar een romantische relatie, wordt tegen wil en dank toch verliefd op hem, waarna de film evolueert naar een boeiend relatiedrama à la Hitchcocks Rebecca uit 1940 (waarin Joan Fontaine ook de hoofdrol speelt; bekijk de hele film hier). Lina begint te twijfelen aan Johnnie's (on)eerlijkheid en verdenkt hem na verloop van tijd zelfs van moorddadige plannen, wat de filmtitel Suspicion (Verdenking) verklaart, waardoor de derde act een film noir-misdaadmysterie is. 

Joan Fontaine als Lina en Cary Grant als Johnnie.

Naarmate de film zijn gekunstelde humor goeddeels achterwege laat en vanuit Lina's perspectief begint te focussen op de ambivalentie van Johnnie's onvoorspelbare karakter, die ook een blutte gokverslaafde blijkt, slaagt Suspicion er in om ons als kijker, net als Lina, voortdurend op het verkeerde been te zetten terwijl we blijven raden naar de afloop van het mysterie: is Johnnie een op geld beluste en misdadige homme fatal of gewoon een onverantwoorde rekel? Dat is niet alleen de verdienste van het scenario (waaraan Hitchcocks echtgenote Alma Reville meeschreef), maar tevens van Cary Grants geslaagde, dubbelzinnige belichaming van Johnnie, en van Joan Fontaine's Oscarwinnende hoofdrol als de vertwijfelde Lina. Ook de Britse acteur Nigel Bruce overtuigt in zijn bijrol als het sympathieke personage Beaky: een oude vriend van Johnnie.

V.l.n.r.: Cary Grant, Joan Fontaine en Nigel Bruce.

Suspicion is, zoals we van Hitchcock gewoon zijn, vakkundig in beeld gebracht, met knappe zwart-wit opnames van de Amerikaanse cameraman Harry Stradling Sr.. Zo is er bijvoorbeeld een sfeervol belichte en spannende sequentie waarin Johnnie 's avonds een glas melk naar Lina brengt, terwijl zij vreest dat Johnnie de melk vergiftigde... Om de melk te laten 'gloeien' en daarmee de suggestie te versterken dat de melk misschien dodelijk gif bevat, liet Hitchcock naar eigen zeggen een lampje in het glas plaatsen.

De dramatische muziek van filmcomponist Franz Waxman werd genomineerd voor een Oscar.

Hoewel een boeiende film, die zeker het bekijken waard is, had Suspicion nog spannender gekund en kan deze productie ook op andere vlakken niet tippen aan de meesterwerken van Master of Suspense Alfred Hitchcock, zoals het voormelde sfeervolle en visueel verbluffende relatiemysterie Rebecca uit 1940 (bekijk de hele film hier), de uitstekende misdaadthrillers Shadow of a Doubt uit 1943 (één van onze favoriete films over seriemoorden; bekijk de hele film hier), Rope (1948), Strangers on a Train uit 1950 (een visueel meesterwerk dat ook behoort onze favoriete films over seriemoorden; bekijk de hele film hier), Dial M for Murder (1954) en Rear Window (1954), het briljante en visueel verbluffende film noir-misdaadmysterie Vertigo uit 1958 (één van onze favoriete films), de iconische, visueel verbluffende en invloedrijke horrorthriller Psycho uit 1960 (ook één van onze favoriete films over seriemoorden en tevens één van onze favoriete horrorfilms; bekijk een analyse hier) en de fascinerende psychologische horrorthriller The Birds uit 1963 (bekijk de hele film hier).

Suspicion kan evenmin tippen aan de gelijkaardige, maar betere tragiromantische film noir-thriller Sudden Fear (1952) van David Miller, met Hollywoodicoon Joan Crawford (één van de mooiste filmgodinnen aller tijden) in de hoofdrol als een vrouw die ook smoorverliefd wordt op een mogelijke homme fatal, met brio gespeeld door Jack Palance (lees onze recensie hier).   

Open einde?          

De slotsequentie in Suspicion lijkt een antwoord te geven op de vragen naar de ware aard van Johnnie. Maar in het allerlaatste shot van de film legt een personage op een creepy manier zijn arm over de schouders van een ander personage, waardoor ons inziens toch weer twijfel ontstaat...

Hitchcock en zijn scenaristen hadden aanvankelijk een ander slot in gedachten, maar dat slot werd naar verluidt onder druk van de filmstudio RKO geschrapt. Lees daarover, met spoilers, meer hier.

Voor zover we weten, is Cary Grants meerzinnige hoofdrol als de onberekenbare Johnnie Aysgarth zijn enige vertolking van een (mogelijke) movie villain. Jammer, want de momenten waarop hij ernstig en dreigend overkomt in Suspicion smaakt naar meer.

JN.

Suspicion (USA-1941): beschikbaar op dvd en blu-ray disc.

Met: Joan Fontaine, Cary Grant en Nigel Bruce.

Genre: psychologisch relatiedrama / misdaadmysterie / film noir / thriller / romantische tragikomedie

Een stijlvolle neo noir actiethriller

 A Bittersweet Life  van Jee-woon Kim     ★★★½ 

Net zoals de door John Travolta vertolkte coole Amerikaanse gangster en vrijgezel Vincent Vega (één van de beste movie villains aller tijden) in Quentin Tarantino's briljante misdaadmozaïek Pulp Fiction uit 1994 (één van onze favoriete films) op verzoek van Vincents gangsterbaas Marsellus Wallace (Ving Rhames) diens vrouw Mia Wallace (Uma Thurman) gezelschap moet houden en dat slecht afloopt, zo ook moet in de stijlvolle Zuid-Koreaanse neo noir actiethriller A Bittersweet Life (2005) de introverte, eenzame en koelbloedige Zuid-Koreaanse gangster en vrijgezel Sun-woo Kim (glansrol van Byung-hun Lee) in opdracht van zijn gangsterbaas Mr. Kang (Yeong-cheol Kim) diens jonge minnares Hee-soo (Min-a Shin) gezelschap houden en heeft ook dat (erg) negatieve gevolgen.

Min-a Shin als de jonge femme fatale Hee-soo,
en Byung-hun Lee als de getroebleerde antiheld Sun-woo.

Zowel Vincent Vega in Pulp Fiction als Sun-woo in A Bittersweet Life zijn loyale gangsters, die zich echter tegen wil en dank aangetrokken voelen tot de respectievelijke love interests van hun respectievelijke bazen. Maar in tegenstelling tot Vincent, krijgt Sun-woo tevens de opdracht van zijn baas om te achterhalen of diens love interest nog een andere vrijer heeft en beiden te vermoorden als inderdaad zou blijken dat de jongdame ontrouw is. Zonder te veel te verklappen van de plot, kunnen we alvast onthullen dat Sun-woo zodanig gecharmeerd geraakt door de bevallige Hee-soo dat hij, na 7 jaar loyale dienstverlening als trouwe enforcer van Mr. Kang, voor het eerst in conflict komt met zijn baas, waarna Sun-woo betrokken geraakt in een spiraal van gewelddadige vergeldingen tijdens zijn confrontaties met zowel de gangsterbende van Mr. Kang als met de bende van een concurrerende gangster (gespeeld door Jung-min Hwang) die ook nog een eitje te pellen heeft met Sun-woo...

Yeong-cheol Kim als de gangsterbaas Mr. Kang (links)
en Byung-hun Lee als diens rechterhand Sun-woo.

Hybride stijloefening

Geschreven en geregisseerd door de veelzijdige Zuid-Koreaanse cineast Jee-woon Kim, ontvouwt de gewelddadige plot van A Bittersweet Life (oorspronkelijke titel: Dalkomhan insaeng) zich op het eerste gezicht als een rechttoe rechtaan hard-boiled wraakthriller, die doet denken aan de brutale wraakexpedities van de respectievelijke protagonisten in de beklijvende gangsterfilm Point Blank (1967) van John Boorman, de vigilante-actiethriller Death Wish (1974) van Michael Winner, de neo noir gangsterfilm Payback (1999) van Brian Helgeland (een reboot van Point Blank; bekijk Payback hier), de bikkelharde Zuid-Koreaanse wraakthriller Oldboy (2003) van Chan-wook Park, het flamboyante martial arts-tweeluik Kill Bill 1 & 2 (2003 en 2004) van Quentin Tarantino (dat behoort tot onze favoriete films) en Jee-woon Kims eigen horrorthriller I Saw the Devil uit 2010 (één van onze favoriete horrorfilms en één van onze favoriete films over seriemoorden; lees onze recensie hier) waarin Byung-hun Lee ook de hoofdrol vertolkt als een op wraak beluste protagonist.

 

Deze vechtscène in A Bittersweet Life herinnert aan een gelijkaardige scène in de wraakthriller Oldboy.

Ook de gewelddadige actiescènes in A Bittersweet Life, met onder meer flitsend gemonteerde lijf-aan-lijfgevechten en schietpartijen, doen denken aan Oldboy, Kill Bill 1 & 2 en I Saw the Devil, alsook aan de actiefilms van de invloedrijke Hongkongse actieregisseur par excellence John Woo. De sequentie in A Bittersweet Life waarin de antiheld Sun-woo levend begraven wordt lijkt rechtstreeks gebaseerd op de memorabele sequentie in Kill Bill: Volume 2 waarin de door Uma Thurman gespeelde wraakengel levend begraven wordt. Ook de dosis zwarte humor in A Bittersweet Life (zoals de scène waarin twee wapenhandelaars kibbelen met elkaar) voelt Tarantinesk aan. De actiesequentie in A Bittersweet Life waarin Sun-woo het met zijn vuisten en met brokken steen en brandende houtlatten opneemt tegen zijn voormalige gangstercollega's lijkt geïnspireerd door de ultragewelddadige sequentie in Oldboy waarin de wraakengel het in een smalle hotelgang met een hamer opneemt tegen talrijke tegenstanders. En de knappe openingssequentie in A Bittersweet Life, waarin Sun-woo als hotelmanager een trio concurrerende gangsters drie tellen geeft om het hotel te verlaten en hij na hun weigering vraagt aan één van zijn ondergeschikten om de deur op slot te doen, waarna een explosief gevecht volgt, lijkt een inspiratiebron te zijn van de spannende sequentie in het eerste deel van de actiereeks rond The Equalizer (2014), waarin de door Denzel Washington gespeelde titelheld vier gangsters confronteert in hun restaurantbureeltje en hij de deur op slot doet zodat zij niet kunnen ontsnappen terwijl hij hen gewelddadig afstraft.  

Een actie-shot uit de knappe openingssequentie van A Bittersweet Life.

Toch overstijgt A Bittersweet Life de actie- en gangstergenres, door ook subtiel in te gaan op de evoluerende psychologie van de antiheld Sun-woo: een harde en efficiënte maar eenzame gangster, die verliefd lijkt te worden op Hee-soo, zich met tranen in de ogen verraden voelt door zijn baas ("Tell me the real reason why. Were you really trying to kill me? Do you know how long I have worked for you? Like a dog, I have served you for 7 years! Why? Tell me anything. Anything. Tell me!"), zijn buik vol lijkt te hebben van zijn lege en gewelddadige gangsterleventje, zijn eigen hachje riskeert tijdens zijn roekeloze wraakexpeditie, in dit verband met een fatalistische berusting zelfs suïcidale neigingen vertoont ("I have nowhere else to go") en uiteindelijk schijnt te beseffen dat wraak en geweld zinloos en zelfdestructief zijn (wat ook het basisthema is van Jee-woon Kims I Saw the Devil). Deze weemoedige psychologische dimensie in A Bittersweet Life blijkt ook in de slotsequentie, terwijl de zwaargewonde en bitterzoet glimlachende antiheld droomt van een beter maar onbereikbaar leven, bevestigd door een parabel in voice-over die meteen ook de filmtitel verklaart:          

One late autumn night, the disciple awoke crying. 

So the master asked the disciple: "Did you have a nightmare?" 

"No." 

"Did you have a sad dream?" 

"No", said the disciple. "I had a sweet dream." 

"Then why are you crying so sadly?" 

The disciple wiped his tears away and quietly answered: "Because the dream I had can't come true."

Op stilistisch vlak verraadt A Bittersweet Life ook invloeden van onder meer:

- de stijlvolle Franse neo noir gangsterfilm Le Samouraï (1967) van Jean-Pierre Melville, die ook draait rond een zwijgzame protagonist die een zware prijs betaalt voor zijn omgang met een criminele opdrachtgever, met gestileerde decors, coole maatpakken en een droefgeestige sfeerschepping die een hedendaagse update kregen in A Bittersweet Life;

- de films van Sergio Leone (één van onze favoriete regisseurs): hoofden van personages schuiven soms plots lateraal in beeld; langzaam opgebouwde spanning ontlaadt zich in explosief geweld; zwarte humor; de zwaargewonde Sun-woo mijmert glimlachend in de slotsequentie van A Bittersweet Life terwijl zijn leven een puinhoop is, net zoals de door Robert De Niro gespeelde gangster David "Noodles" Aaronson (één van de beste movie villains aller tijden) in het slotbeeld van Leone's schitterende gangsterkroniek Once Upon a Time in America (1984) glimlacht nadat hij opium rookte om even te kunnen ontsnappen aan zijn harde werkelijkheid (bekijk de hele film hier);  

- de films van Brian De Palma (ook één van onze favoriete regisseurs): gewelddadige set pieces met onder meer shots in slow motion en theatrale muziek, zoals de finale shoot out in A Bittersweet Life die herinnert aan de iconische shoot out in de gewelddadige finale van De Palma's schitterende gangsterkroniek Scarface (1983).

Het resultaat is een boeiende hybride stijloefening, waarmee regisseur Jee-woon Kim zijn eigen, genre-overstijgende draai geeft aan de gangsterfilms, films noirs, actiethrillers en krijgskunstenfilms die hem inspireerden.

A Bittersweet Life had nog wat spannender gekund. Sommige acteurs in bijrollen doen soms iets te veel hun best. De (vaak flauwe) zwarte humor beklijft niet echt. En ook de muziekkeuze had beter gekund.

Toch verdient deze film aanbeveling, dankzij de knappe sfeerschepping, met onder meer toepasselijke kostuums en decors, de geslaagde actiescènes, het vakkundige camerawerk onder leiding van Ji-yong Kim, de degelijke montage van Jae-keun Choi, de overtuigende onderkoelde vertolking van Yeong-cheol Kim als de kille gangsterbaas Mr. Kang, en vooral de glansrol van hoofdrolspeler Byung-hun Lee, die zowel zijn charisma en vechtkunsten als zijn ontroerende gevoeligheid toont in zijn belichaming van de getroebleerde wraakengel Sun-woo.

JN.

A Bittersweet Life (Zuid-Korea-2005): beschikbaar op dvd en blu-ray disc.

Met: Byung-hun Lee, Yeong-cheol Kim, Roi-ha Kim, Jung-min Hwang en Min-a Shin.

Genre: actie / gangsterfilm / thriller / neo noir / martial arts / drama