Stagecoach van John Ford ★★★★½
Deze iconische zwart-wit western van de legendarische Amerikaanse regisseur John Ford uit 1939 groeide in de loop der jaren uit tot één van de invloedrijkste films aller tijden. Orson Welles -zelf ook een legendarische cineast- noemde Stagecoach ooit de ideale blauwdruk voor het maken van een goede film en zei dat Stagecoach bekijken vergelijkbaar is met studeren aan een filmschool. Naar eigen zeggen heeft Welles de western zelf zo'n 40 keer gezien ter voorbereiding van zijn eigen visueel verbluffende en nog invloedrijker meesterwerk Citizen Kane (1941), dat twee jaar na Stagecoach uitkwam.
Een meeslepend avontuur
Dat Stagecoach (bekijk de hele film hier) vandaag nog steeds in trek is bij cinefielen en wereldwijd beschouwd wordt als een tijdloze filmklassieker (ook wij vinden Stagecoach één van de beste westerns aller tijden) is vooral te danken aan het meeslepende scenario (gebaseerd op het kortverhaal The Stage to Lordsburg van de productieve westernschrijver Ernest Haycox uit 1937), dat pendelt tussen avontuur, humor, drama en subtiele romantiek, terwijl een postkoets in 1880 van Tonto, Arizona naar Lordsburg, New Mexico rijdt door het territorium van Apache-indianen die onder leiding van Geronimo op het oorlogspad zijn...
 |
De opwindende achtervolging van de postkoets,
met Yakima Canutt als stunt double voor hoofdrolspeler John Wayne. |
Aan boord van de postkoets bevinden zich negen blanke, schijnbaar incompatibele passagiers:
- de zwangere jongedame Lucy Mallory (gespeeld door Louise Platt)
- de gokker Hatfield (John Carradine)
- de prostituee Dallas (Claire Trevor)
- de flamboyante dronkaard Doc Josiah Boone (Thomas Mitchell)
- de timide whiskyhandelaar Samuel Peacock (Donald Meek)
- de koetsier Buck (Andy Devine)
- de onbetrouwbare bankier Henry Gatewood (Berton Churchill)
- de jonge, voortvluchtige cowboy Ringo Kid (John Wayne in zijn doorbraakrol)
- en de marshal Curly Wilcox (George Bancroft), die de Ringo Kid wil arresteren.
 |
V.l.n.r.: Buck, Curly, Hatfield, Peacock, Lucy, Dallas en de Ringo Kid.
|
Outcasts
Regisseur John Ford kiest onmiskenbaar partij voor de volkse outcasts in de postkoets, door van meet af aan boeiende scènes in te lassen waaruit blijkt dat de moedige cowboy Ringo Kid, de eenzame prostituee Dallas, de welgemanierde gokker Hatfield en de sympathieke dronkaard Doc Boone eigenlijk meer respect verdienen dan heel wat zogenaamd respectabele burgers. Zo blijkt de bankier Henry Gatewood een laffe, ordinaire dief. Ook de vrouwelijke moraalridders van de plaatselijke Law & Order Leage, die Dallas en Doc Boone in het begin van de film het stadje Tonto uitjagen, krijgen een humoristische veeg uit de pan. Ford ontmaskert deze zelfverklaarde ladies immers als kwezels en bevooroordeelde social justice warriors. Zijn nonconformistische kritiek op de puriteinse bourgeoisie is meer dan een tragikomische gimmick en vormt het onderliggende basisthema van Stagecoach. Ford was immers zelf een sigaren rokende en whisky drinkende man 'van de oude stempel', die een hekel had aan politiek correcte fatsoenrakkers. Bekijk een documentaire van Peter Bogdanovich over John Ford hier.
 |
Dallas vertrekt met opgeheven hoofd én rokken
terwijl ze de stad wordt uitgejaagd door de Law & Order Leage.
|
Archetypes
Behalve van het onderhoudende verhaal en de dialogen, is het ook genieten van de knappe fotografie onder leiding van cameraman Bert Glennon, met onder meer mooie wide shots van de indrukwekkende landschappen (één van Fords handelsmerken), de toepasselijke, Oscarwinnende muziek (gebaseerd op oude Amerikaanse folkdeuntjes) en de fijne acteerprestaties van de hoofdrolspelers, met een doorbraakrol van de jonge John Wayne als de Ringo Kid, een gevoelige vertolking van Claire Trevor als de gedesillusioneerde prostituee Dallas, en hilarische vertolkingen van Thomas Mitchell als de jolige zuipschuit Doc Boone en Donald Meek als de zachtzinnige whiskyhandelaar Samuel Peacock.
 |
| John Wayn's steile klim naar de roem begon met dit fameuze shot dat de Ringo Kid introduceert. |
Bijna 80 jaar nadat Stagecoach bijdroeg tot heel wat van de herkenbare archetypes in het klassieke westerngenre -de prostituee met het hart van goud, de dandyeske gokker, de grappige town drunk, de opwindende achtervolging van de postkoets, de panoramische beelden van Monument Valley, enzovoort...- zijn deze archetypes vandaag clichés geworden. Wel, nu weet u waar zij vandaan kwamen toen zij nog geen clichés waren, en waarom zij clichés werden: zij zaten in Fords Stagecoach en bleken onweerstaanbaar.
 |
Hilarische interactie tussen de zuipschuit Doc Boone en de whiskyhandelaar Samuel Peacock.
|
Minpunten
Valt er dan niets aan te merken op Stagecoach? Toch wel: de dictie klinkt soms wat houterig, bijvoorbeeld bij sommige acteurs die bit parts (heel kleine bijrollen) spelen. En ook de eenzijdige portrettering van de Apache-indianen als een oorlogszuchtig volk laat te wensen over. Later zou Ford een genuanceerder (zij het nog steeds discutabel) standpunt over de indianen innemen, bijvoorbeeld in zijn briljante revisionistische western The Searchers uit 1956 (een visueel meesterwerk dat wij ook opnamen in onze Top 30 van de beste westerns aller tijden), maar Stagecoach behoort nog tot het genre van de klassieke western waarin de indianen vaak op een racistische manier afgebeeld werden. Ter verontschuldiging van Ford moeten we hierbij wel opmerken dat de indianen in Stagecoach slechts een bijrol spelen op de achtergrond van de dynamiek tussen de blanke passagiers in de postkoets, terwijl de indianen een centrale rol spelen in het verhaal van The Searchers.
 |
Een indrukwekkend wide shot van Monument Valley in Utah:
één van de handelsmerken van John Ford. |
Kortom, Stagecoach voelt vandaag op sommige vlakken wat gedateerd aan, maar al bij al heeft deze invloedrijke klassieker de tand des tijds toch zeer goed doorstaan en blijft hij een absolute aanrader voor elke cinefiel en voor liefhebbers van westerns in het bijzonder.
JN.
Stagecoach (USA-1939): beschikbaar op dvd en blu-ray disc, alsook te bekijken via onderstaande link.
Met: John Wayne, Claire Trevor, Thomas Mitchell, Donald Meek, Louise Platt, John Carradine, George Bancroft, Andy Devine and Berton Churchill.
Genre: western / avontuur / psychosociaal drama
Klik op de oranje links voor:
- de hele film: Stagecoach - full movie
- een documentaire over de regisseur: Directed by John Ford - documentaire
- een achtergrondartikel: De beste westerns aller tijden. Met onze Top 30
