Een moralistische sciencefictionkomedie

Downsizing  van Alexander Payne     ★★★

We hadden het kunnen weten: wanneer de eigenzinnige Amerikaanse cineast Alexander Payne (die eerder de geslaagde existentiële tragikomedies About Schmidt, Sideways en Nebraska inblikte) besluit om een sciencefictionkomedie te schrijven en te regisseren, dan doet hij dat naar goede gewoonte niet op een voorspelbare manier. Zo begint Payne's nieuwe tragikomedie Downsizing als een fijne hedendaagse variant op de sciencefictionklassieker The Incredible Shrinking Man (1957) en de sciencefictionkomedie Honey, I Shrunk the Kids (1989), waarin de hoofdpersonages krimpen tot piepkleine minimensjes, maar halfweg verandert Downsizing echter in een moralistische fabel over de gevaren van klimaatopwarming en de nood aan naastenliefde ten aanzien van arme etnische minderheden. Dit levert vis noch vlees op, waardoor Downsizing, hoewel een boeiende en bij wijlen grappige film, uiteindelijk toch een beetje teleurstelt.

Madurodam

De eerste helft van Downsizing is nochtans uitstekend. We maken kennis met het Amerikaanse echtpaar Paul en Audrey Safranek (gespeeld door Matt Damon en Kristen Wiig), die samen beslissen om gebruik te maken van een nieuwe wetenschappelijke techniek waarmee zij zich kunnen laten krimpen tot minimensjes. De techniek is bedoeld om de toenemende overbevolking, vervuiling en klimaatopwarming op aarde het hoofd te bieden. Minimensjes nemen immers veel minder plaats in dan gewone mensen, en het huishoudelijk afval dat 36 minimensjes op vier jaar tijd produceren past in slechts één vuilniszak.

Kristen Wiig en Matt Damon als het echtpaar dat zich wil laten krimpen.

Wat Paul en Audrey over de streep trekt om zich te laten krimpen zijn echter niet zozeer ecologische idealen, maar vooral financiële motieven vermits zij kampen met geldgebrek en zij als minimensjes natuurlijk veel minder geld nodig zouden hebben om rond te komen. Zo zouden zij kunnen verhuizen naar het populaire Leisureland: een soort van real life Madurodam voor gekrompen mensen, waar Paul en Audrey met hun nochtans bescheiden spaarrekening een zorgeloos luxeleventje zouden kunnen leiden.

Deze beloftevolle aanloop naar de beslissing van Paul en Audrey om zich te laten krimpen is heel vermakelijk, met subtiele humor en uitstekende special effects die tonen hoe minimensjes genieten van hun voordelen. Maar dan gebeurt er iets waardoor de film plots een andere richting inslaat...

Gekrompen mensen kunnen met weinig geld een luxeleventje leiden.

Politiek correcte maatschappijkritiek

In het tweede deel van Downsizing verschuift de focus naar de tragikomische dynamiek tussen de minzame Paul en een kribbige Vietnamese minivrouw (gespeeld door Hong Chau) die zorg draagt voor arme minimensjes. Afgezien van de vraag waarom er in Downsizing arme minimensjes in sloppen leven, vermits hun huisvesting en opvang toch spotgoedkoop zou moeten zijn voor de belastingbetaler, vroegen wij ons vooral af waarom Payne deze drastische wending aan zijn scenario gaf. Het antwoord volgt in de moralistische afwikkeling van het verhaal, waarin Payne niet alleen doorboomt over klimaatopwarming maar ook kritiek levert op de discriminatie van etnische minderheden. Jammer, want wij waren benieuwd hoe de relatie tussen Paul en Audrey verder had kunnen evolueren, temeer omdat de oorspronkelijke insteek en de 'chemie' tussen Matt Damon en Kristen Wiig tragikomisch vuurwerk in petto hadden...

Hong Chau en Matt Damon.

Na verloop van tijd komt in Downsizing ook een genietbare romantische dimensie aan de oppervlakte. Maar spijts de degelijke tragikomische vertolkingen van Matt Damon als Paul en van Hong Chau als de Vietnamese minivrouw, komt Downsizing uiteindelijk te boodschapperig over. Ook Christoph Waltz kon deze goedbedoelde film niet naar een hoger niveau tillen, want zijn getypecaste bijrol als een nonchalante lolbroek is niet alleen te nadrukkelijk lollig bedoeld, maar wordt ook ondergesneeuwd door de prekerige, politiek correcte boodschappen in Payne's maatschappijkritische scenario (dat hij zelf schreef in samenwerking met Jim Taylor).

Waarom geven we dan toch drie sterren aan deze tragikomedie? Wel, omdat de eerste helft in alle opzichten zeer meeslepend is en omdat de tweede helft net genoeg fijne momenten bevat voor een milde totaalscore.

JN.

Downsizing (USA-2017): in de bioscoop sinds 17 januari 2018.
Met: Matt Damon, Hong Chau, Christoph Waltz en Kristen Wiig.

Genre: sciencefiction / tragikomedie / sociaal drama / romantiek

Klik op de oranje link voor de trailer: Downsizing - trailer