Gestalkt door een seksuele vloek

It Follows  van David Robert Mitchell     ★★★★

Daar zat ik dan: gisteren, op Paaszondag, helemaal alleen in een lege bioscoopzaal voor de matineevoorstelling. Zalig... Dat doe ik wel vaker. Reeds in mijn jeugd nam ik op zondagmiddag in Wilrijk vaak bus 17 om in 't stad als piepjonge, 12-jarige filmfan met mijn maandelijkse zakgeld (200 frank of 5 euro) in m'n eentje naar de cinema te gaan. Aan een lange muur in de Karel Appelmansstraat hingen destijds nog glazen 'kijkkasten' met screenshots van de films die draaiden in intussen al lang verdwenen stadsbioscopen, zoals de Rubens in de Carnotstraat, den Astrid op het Astridplein, de Calypso in de Quellinstraat, de Rex op de De Keyserlei en de Ambassades in de Anneessensstraat. Handig die kijkkasten, want zo kon je in één oogopslag het ganse filmaanbod in het stadscentrum bekijken. Een kaartje kostte toen minder dan 100 frank (2,5 euro). Gisteren heb ik vier keer zoveel (9,80 euro) neergeteld aan de kassa van de Antwerpse UGC. Hier waren ooit de Rex en de Ambassades gevestigd. Deze legendarische, uit rood fluweel opgetrokken cinema's zijn intussen getransformeerd tot een kille multiplex, waar je voor een bakske popcorn en een plastic flesje Coca Cola verdomme bijna evenveel kwijt bent als je filmticket. Maar je hebt in de zalen vandaag wel meer beenruimte dan vroeger, de zetels zijn veel comfortabeler en ook de beeld- en geluidskwaliteit is er lichtjaren op vooruit gegaan. 

Besmettelijke vloek

Nu vraagt u zich wellicht af wat mijn jeugdherinneringen eigenlijk te maken hebben met It Follows: de nieuwe, uitstekende horrorthriller van de Amerikaanse cineast David Robert Mitchell. Wel, toen het licht uitging en de film begon, leek het wel alsof ik teruggevoerd werd naar het verleden: naar mijn prilste tienerjaren, toen ook ik, net als de jonge hoofdpersonages in It Follows, nog met een combinatie van nieuwsgierigheid en vrees in de knoop lag met seksuele verlangens. De film heeft immers niet alleen een look uit de jaren tachtig, maar draait ook rond een fascinerende premisse die zo uit de koker van een jonge, preutse maagd zou kunnen komen: stel dat er een besmettelijke vloek zou bestaan die je, net als een SOA (seksueel overdraagbare aandoening), meedogenloos achtervolgt wanneer je seks hebt gehad met iemand die reeds besmet was. Stel dat deze 'straf' voor 'zondig' gedrag bovendien een moorddadig wezen is dat de gedaante van om het even wie kan aannemen en alleen gezien kan worden door wie besmet is. En stel dat je die vloek alleen maar kan opheffen door met iemand anders seks te hebben en daarmee de vloek door te geven als ware het een noodlottige kettingbrief. Dat is wat de 19-jarige Jay (gespeeld door Maika Monroe) overkomt nadat zij voor het eerst seks heeft gehad met haar nieuwe vrijer. Wat volgt -en het woord "volgt" mag je dus letterlijk nemen- is een beklijvende urban legend waarin Jay, haar jongere zus en hun vrienden wanhopig proberen om uit de greep te blijven van het stalkende wezen...

Tienerangst

Halloween meets Ringu meets The Virgin Suicides. Maar wat 'Het' nu precies is dat de jongeren in It Follows als in een nachtmerrie op de hielen zit, zal wellicht altijd onderwerp van discussie blijven, omdat de film geen duidelijk antwoord geeft op deze vraag. Is het een metafoor voor SOA's? Voor frigiditeit en castratieangst? Is It letterlijk een gewelddadige shapeshifter, zoals in de sciencefictionthriller The Hidden uit 1987? Of louter een product van de verbeelding: de tastbaar geworden existentiële angsten van tieners voor seks (of zou het incest zijn...) en volwassenen? Of een combinatie hiervan? Hoe dan ook, regisseur David Robert Mitchell is er, mede dankzij dit fascinerende raadsel, in elk geval in geslaagd om van It Follows een veel betere horrorthriller over tienerangsten te maken dan het brave The Hole van Joe Dante (lees onze recensie hier en bekijk de trailer hier).

Tussen poëzie en terreur

It Follows is een meesterwerk op visueel vlak. Het zelfzekere camerawerk en de sfeervolle belichting zorgen voor onvergetelijke beelden die zweven tussen weemoedige poëzie en grauw realisme, tussen kwetsbare schoonheid en botte gruwel. Zo is de scène waarin Jay zich in haar slaapkamer opmaakt om naar haar date te gaan erg teder in beeld gebracht, terwijl het shot van een gruwelijk verminkt lijk op het strand in het begin van de film dan weer even in your face is als de fotogenieke, maar ondraaglijk kille 'stillevens' van lijken in het begin van de nihilistische shockumentary Henry: Portrait of a Serial Killer uit 1986 (één van onze favoriete films over seriemoorden en tevens één van onze favoriete horrorfilms). 

Maika Monroe als Jay.

De tegenstelling tussen de prozaïsche leefwereld en onderhuidse dreiging in It Follows doet denken aan de contradictorische, unheimliche sfeer in de fascinerende tv-serie Twin Peaks uit 1990 van David Lynch. 

In sommige donkere scènes (bijvoorbeeld wanneer Jay seks heeft in de auto van haar vrijer) lijkt de sfeervolle belichting in It Follows schatplichtig aan het briljante misdaadmysterie Zodiac van David Fincher uit 2007 (ook één van onze favoriete films over seriemoorden en tevens één van onze favoriete films tout court). 

Enkele knappe steadicam shots in It Follows knipogen naar de horrorklassiekers The Evil Dead van Sam Raimi uit 1981 (ook één van onze favoriete horrorfilms; lees onze recensie hier en bekijk de hele film hier) en The Shining van Stanley Kubrick uit 1980 (ook één van onze favoriete horrorfilms en tevens één van onze favoriete films tout court; bekijk de trailer hier). 

De verveelde, ondefinieerbaar droeve suburbia-setting in It Follows, waarin Jay en haar vrienden hun eigen A Nightmare on Elm Street (1984) beleven, is vergelijkbaar met de nihilistische biotoop van de jongeren in Kids van Larry Clark (1995) en in To Die For (1995) en Elephant (2003) van Gus Van Sant (ook één van onze favoriete films; bekijk de hele film hier). 

En ook het vroege werk van Brian De Palma lijkt een inspiratiebron geweest te zijn voor It Follows; met name De Palma's schitterende horrorklassieker Carrie uit 1976 (één van onze favoriete horrorfilms), die ook draait rond een seksueel gefrustreerd tienermeisje en bovennatuurlijke krachten.

Jeugdsentiment voelde ik tijdens het bekijken van It Follows ook vanwege de knappe elektronische soundtrack van de Amerikaanse muzikant Disasterpeace, die herinnert aan de bezwerende synthesizerklanken in de films van horroricoon John Carpenter uit de jaren zeventig en tachtig, maar ook aan de muziek van Angelo Badalamenti (de huiscomponist van cultcineast David Lynch). 

Ongrijpbaar

De cast van It Follows is ronduit schitterend. Niet alleen hoofdrolspeelster Maika Monroe overtuigt als de gevoelige Jay, maar ook de jongeren die de bijrollen vertolken doen dat met heel veel naturel. En It, dat doelbewust vaag gehouden wordt als iets "traag, maar niet dom", speelt natuurlijk ook een belangrijke rol. 

Valt er dan niets aan te merken op deze film? Tja, met een ongrijpbare vloek als leidmotief hou je de kijker wel op het puntje van zijn/haar stoel, maar is het niet makkelijk om de opgebouwde spanning te laten culmineren in een beklijvend slot. De zwembadsequentie in de finale eindigt weliswaar met een prachtig, dubbelzinnig shot (van vloeiend bloed) dat ruimte laat voor een open einde. Maar de ietwat knullige sequentie zelf 'vloekt' toch enigszins met de subtiele, beklijvende spanning die David Robert Mitchell voordien wist vast te houden in zijn intrigerende horrormysterie.

JN.

It Follows (USA-2014): in de bioscoop sinds 25 maart 2015.
Met: Maika Monroe.

Genre: horror / thriller / mysterie

Klik op de oranje link voor de trailer: It Follows - trailer