Tom Barman

van ijscoman tot dj 

in Cinema Cartoon’s

             

Foto: © Walter Saenen.

             

dEUS-frontman viert 

40ste verjaardag van Antwerps filmhuis

De Antwerpse arthousecinema Cartoon’s in de Kaasstraat vierde vorige maand zijn 40ste verjaardag met een jubileumprogramma dat zowel nieuwe films als klassiekers omvatte. Zo ging er op 21 september de digitaal gerestaureerde versie van de Antwerpse stadsfilm Any Way the Wind Blows uit 2003 in première. In deze film van de Antwerpse rockmuzikant en cinefiel Tom Barman speelt Eric Kloeck -de vorig jaar overleden medeoprichter en bezieler van Cartoon’s- een hoofdpersonage. Bovendien heeft Barman al sinds zijn tienerjaren een hechte band met Cartoon’s: "Ik heb er jarenlang gewerkt als kaartjesscheurder, barman, filmprojectionist, ijscoman, kassier en dj."

Interview door Joeri Naanai.

De Antwerpse cinema Monty in 1977.

De geschiedenis van Cinema Cartoon’s begint in 1977, een jaar nadat de jonge Antwerpse cinefielen Michel Apers, Jan Jespers, Michel Vandeghinste, Dirk Geens en Eric Kloeck de oude cinema Monty in de Montignystraat hadden getransformeerd tot een drukbezocht arthousebioscoopje. Hun enige zaal in de Monty wordt echter te klein. Daarom gaan zij op zoek naar extra zalen op een andere locatie. Zo ontdekken ze dat er in een oud gebouw in de Kaasstraat (ooit een chocolaterie) een privéclub met een cinemazaaltje bestaat. Het clubje heet Cartoon’s, wordt geleid door Antwerpenaar Guy Dandelooy en bestaat uit bevriende hockeyspelers die er whisky drinken en sigaren roken terwijl ze voor zichzelf films projecteren. De jongens van de Monty grijpen hun kans wanneer blijkt dat Cartoon’s zijn cinema wil openstellen voor het brede publiek. En zo bundelen Monty en Cartoon’s hun krachten in een nieuw vennootschap: de NV Cartoon’s, die Antwerpen wil laten kennismaken met nieuwe kunstzinnige of uitdagende films, klassiekers die zelden vertoond worden en stiefmoederlijk behandelde filmgenres zoals horror en fantasy.

Een oude reclameaffiche voor
het keldercafé van Cartoon's.

Na de transformatie van het oude gebouw in de Kaasstraat tot een volwaardige bioscoop met twee zaaltjes en een keldercafé, opent Cinema Cartoon’s op 2 september 1978 voor het eerst zijn deuren. In zaal 1 beleeft de nieuwe Franse tragikomedie Pourquoi pas! van Coline Serreau haar Antwerpse première. In zaal 2 draait de Amerikaanse Snoopy-tekenfilm A Boy Named Charlie Brown van Bill Melendez uit 1969, gevolgd door de Britse horroranthologie From Beyond the Grave van Kevin Connor uit 1974 met Donald Pleasance in de hoofdrol.

De rest is geschiedenis: onder leiding van de onvermoeibare programmator Eric Kloeck groeit Cartoon’s uit tot de beste arthousbioscoop van ’t stad, met een derde zaaltje vanaf 1982. In de loop der jaren volgen faillissementen en overnames, maar Cartoon’s overleeft.

Cinema Cartoon's bevindt zich in de Kaasstraat,
om de hoek van het Antwerps stadhuis.

Een filmschool voor Tom Barman

Tom Barman (rechts) regisseert Eric Kloeck (midden) en
 actrice Diane De Belder op de set van Any Way the Wind Blows.

Het voortbestaan van Cartoon’s is niet alleen te danken aan Eric Kloeck, maar ook aan zijn voormalige medewerkers. Eén van hen is Tom Barman (46).  Wanneer hij in Cartoon’s arriveert om samen met ons terug te blikken op zijn trouwe liefdesrelatie met deze kleine stadsbioscoop, komen Barmans jeugdherinneringen spontaan bovendrijven: "Ik was amper zeventien toen ik eind jaren tachtig wekelijks naar Cartoon's ging om er nieuwe creatieve films en klassiekers te zien die elders in ’t stad niet vertoond werden. Zo heb ik hier bijvoorbeeld 'Die Ehe der Maria Braun' uit 1979 gezien. Dat was mijn eerste kennismaking met de films van Rainer Werner Fassbinder. Ik heb hier ook de films van Woody Allen ontdekt, zoals 'Manhattan'. Die film werd later een van de inspiratiebronnen voor mijn eigen stadsfilm 'Any Way the Wind Blows'. In feite was Cartoon’s voor mij een filmschool. In ruil voor gratis toegang, begon ik er als vrijwilliger kaartjes te scheuren. Toen ik negentien was, ging ik film studeren aan Sint-Lukas Brussel. In mijn vrije tijd was ik straatmuzikant en verdiende ik wat bij als barman in het keldercafé van Cartoon’s. Daarna mocht ik van Eric Kloeck in de filmprojectiecabine aan de slag. In diezelfde periode kwam mijn muzikale carrière van de grond met de doorbraak van dEUS. Als cinefiel genoot ik ervan om tussendoor films te projecteren. Tot ik in 1993 een kras veroorzaakte op de filmpellicule van het Amerikaanse relatiedrama 'Indecent Proposal' en Eric me prompt degradeerde tot kassier en verkoper van ijshoorntjes. (lacht) Dat incident vond zijn weg in 'Any Way the Wind Blows', wanneer het personage Walter, gespeeld door Frank Vercruyssen, ontslagen wordt als filmoperateur omdat hij een kras veroorzaakt zou hebben. Die scène werd trouwens opgenomen in Cartoon’s."

Foto: © Walter Saenen.

In 1994 groeide dEUS, na de release van hun debuutalbum Worst Case Scenario, uit tot een internationale rockgroep met cultstatus. Maar Barman bleef trouw aan Cartoon’s. Zo organiseerde hij van 1993 tot 1999 onder de noemer Cartoon’s Tunes vaak drukbezochte muziekoptredens in het keldercafé: "Ik trad er soms op met dEUS en nodigde andere groepen uit, zoals Zita Swoon, Metal Molly, The Seatsniffers, Nemo en Evil Superstars. Tijdens de stomende afterparties stond ik vaak achter de draaitafel, terwijl het publiek tot het ochtendgloren uit de bol ging op de dansvloer. Sommige feestneuzen speelden later mee als figuranten in de dynamische feestscène aan het eind van 'Any Way the Wind Blows'."

Tom Barman regisseert de feestscène voor Any Way the Wind Blows.  

Eigenzinnig

Eric Kloeck in Any Way the Wind Blows.

Eric Kloeck kreeg van Barman een hoofdrol in Any Way the Wind Blows en speelde het personage Paul Garcin: een humeurige leraar met huwelijksproblemen. "Het norse karakter van dat personage had ik gebaseerd op Eric, die vaak grumpy was", grijnst Barman. "Maar hij had ook gevoel voor humor. De eerste keer dat ik van Eric ijshoorntjes en snoep moest verkopen, werd ik de zaal in gestuurd met de opdracht om daar hard te roepen: ‘Frisco’s, chocolade!’ Maar het publiek én Eric lachten me uit, want ik leek wel een marktkramer. Daar stond ik dan met mijn mandje Cornetto's. Uit medelijden met mij, kwam toen één bezoeker een ijsje bij me kopen. (lacht) Eric was een eigenzinnige kerel met een hoog rock-’n-rollgehalte. Dat hadden we gemeen. Hij vertoonde graag uitdagende films, zoals het gewelddadige meesterwerk 'A Clockwork Orange' van Stanley Kubrick en de sarcastische Belgische misdaadmockumentary 'C’est arrivé près de chez vous'.” Daar kan uw verslaggever van meespreken, want wij zagen in Cartoon’s samen met een bevriend koppel ooit Henry: Portrait of a Serial Killer van John McNaughton. Het was de bedoeling om na afloop van de film samen gezellig na te praten in het toenmalige café ’t Oerwoud op de Suikerrui. Henry gooide echter roet in het eten: een briljante misdaadthriller, dat wel, maar na afloop waren we zo geshockeerd door het realistische, bijna documentaire geweld en het nihilistische filmeinde dat we in ’t Oerwoud zwijgend voor ons uit staarden. 

In 1986 durfde Kloeck de schandaalfilm Salò of de 120 dagen van Sodom van Pier Paolo Pasolini te vertonen in Cartoon’s. Daarmee kreeg hij van de Antwerpse politie een procesverbaal wegens zedenschennis aan zijn broek. 

"Erics filmsmaak week soms af van mijn smaak”, herinnert Barman zich. "Dat zorgde voor heroïsche discussies. Zo haatte Eric de films van Woody Allen, terwijl ik die passioneel verdedigde. Hij programmeerde ook vaak sociaal geëngageerde films, zoals 'Lady Bird Lady Bird' van Ken Loach uit 1994. Loach heeft goede films gemaakt, maar 'Lady Bird Lady Bird' was te melodramatisch en sloeg de toeschouwers plat met schrijnende miserie." Gevraagd naar zijn favoriete films, antwoordt Barman: “'Le samouraï' van Jean-Pierre Melville, 'Le mépris' van Jean-Luc Godard, 'La grande bellezza' van Paolo Sorrentino, 'Jagten' van Thomas Vinterberg en 'The Deer Hunter' van Michael Cimino.”

Toekomstplannen

Sinds 2014 is Cartoon’s eigendom van de Vlaamse filmdistributeur Lumière, die in de zomer van 2015 een beroep deed op twee net afgestudeerde Antwerpse studenten om Cartoon’s verder uit te baten: historicus Jan-Willem Van Eemeren (intussen 26) en socioloog Jon Michelena (intussen 27). Zij houden Cartoon’s vandaag nog steeds draaiend: "Eric Kloeck verliet Cartoon’s in 2007. Maar hij bleef betrokken tot 2013. Nu hij overleden is, willen we zijn levenswerk niet verloren laten gaan. Cartoon’s moet een thuishaven blijven voor Antwerpse cinefielen die hun gading niet vinden in het commerciële aanbod van de grote multiplexen.”

Jan-Willem Van Eemeren (links) en Jon Michelena.
Zij baten Cinema Cartoon's nu al drie jaar uit.

Voor de 40ste verjaardag van Cartoon’s, werden aan de gevel drie calicots (geschilderde filmaffiches) van illustrator Jeroen Los opgehangen, die herinneren aan de tijd toen aan elke Antwerpse bioscoop nog reusachtige calicots hingen. "Antwerpen telde ooit ruim honderd bioscopen en werd het Hollywood aan de Schelde genoemd", mijmert Antwerpenaar Will Droogmans (62). "Ik werkte vanaf 1984 jarenlang als filmoperateur in de legendarische Cinema Rex op de De Keyserlei en in de Calypso in de Quellinstraat. Calypso werd in 1992 overgenomen door Kloeck, terwijl hij ook Cartoon’s draaiend hield. Dat waren mooie tijden."

Volgens de huidige uitbaters van Cartoon’s is het Antwerpse filmlandschap intussen drastisch veranderd: "Vandaag kan je hier alleen kiezen uit Kinepolis of UGC voor commerciële films en uit Cartoon's, Cinema Zuid, Filmhuis Klappei, de Roma of DE Studio voor degelijke klassiekers. Bovendien is Cartoon’s al jaren de enige Antwerpse bioscoop die consequent nieuwe alternatieve films vertoont. Die films worden vaak onvoldoende gepromoot door de filmstudio’s en distributeurs. Dan moeten wij zelf een tandje bijsteken. De handige digitalisering van het filmmedium zorgt weliswaar voor lagere kosten dan het vervoer en de projectie van grote rollen kwetsbare pellicule. De beeld- en geluidskwaliteit is ook stukken beter dan vroeger. Maar het blijft moeilijk om Cartoon’s rendabel te houden. Wij vertonen immers geen commerciële blockbusters. Kloeck lokte hier soms volle zalen met alternatieve films zoals '37°2 le matin', 'Il postino' en 'Le fabuleux destin d’Amélie Poulain', die hier elk ruim een jaar draaiden. Maar dat waren uitzonderingen. Een arthousebioscoop uitbaten doe je uit liefde voor cinema, niet voor het geld."

Een screenshot uit het Franse romantisch drama 37°2 le matin.
Deze passionele film liep zestig weken in Cartoon’s en redde de bioscoop in 1986 van het bankroet.

Will Droogmans werkt tegenwoordig als koerier van filmposters en promotiemateriaal voor Cartoon’s en een dozijn andere onafhankelijke bioscopen in Vlaanderen. "Hun aantal is de voorbije decennia echter fors afgenomen", zucht Will. "In heel Vlaanderen blijven er slechts achttien over, waarvan slechts zes bioscopen focussen op alternatieve films. Nederland daarentegen telt 117 onafhankelijke bioscoopjes." Hoe dat komt en wat in Vlaanderen gedaan kan worden om de toekomst van alternatieve cinema’s zoals Cartoon’s veilig te stellen, was op 29 september onderwerp van een publiek debat in het Cartoon’s Innovation Lab.

Ook Barman heeft toekomstplannen. Hij was onlangs in Portugal, waar hij in alle rust zijn scenario voor een nieuwe film aan het voltooien was: "Het scenario is nog niet af, maar het einde is in zicht. Het wordt een Engelstalige film noir met een misdaadplot en een romantische dimensie. De werktitel is 'Drop Shot'. Het productiehuis Savage Film, dat onder meer 'Rundskop' produceerde, zal optreden als producent. Laat ons hopen dat mijn nieuwe film gefinancierd geraakt. Wie weet wordt hij dan ooit vertoond in Cartoon’s." (glimlacht) Op de vragen over de toekomst van zijn lievelingsbioscoop, heeft Barman trouwens een eenvoudig antwoord: "We moeten met z'n allen gewoon massaal naar Cartoon’s blijven gaan en kaartjes kopen om te kunnen blijven genieten van boeiende films.”

INFO:

Cinema Cartoon’s

Kaasstraat 46

2000 Antwerpen

03-232.96.32
www.cinemacartoons.be