Interview.

Robbe De Hert

mijmert over het Antwerpse filmverleden 

"Antwerpen was ooit het Hollywood aan de Schelde"

Interview

door Joeri Naanai

Waar is de tijd toen Antwerpen meer dan honderd bioscopen telde? In Borgerhout alleen al kon je ooit kiezen uit vier cinema's, waaronder de fameuze Roma op de Turnhoutsebaan (die in 2005, na twintig jaar leegstand en een grondige renovatie, weer zijn deuren opende). En wie denkt niet met weemoed terug aan het rode fluweel van glorieuze zalen zoals de Rex op de De Keyserlei en de Rubens in de Carnotstraat?

Een lange rij mensen schuift aan voor de kassa van cinema Rex
om naar Soldaat van Oranje uit 1977 te gaan kijken.

Hoofdstad van de Vlaamse filmindustrie

Robbe De Hert.

“Op een bepaald moment werden in België niet minder dan 1.700 bioscopen uitgebaat”, weet de flamboyante Antwerpse cineast en filmkenner Robbe De Hert, regisseur van De Witte uit 1980 en Blueberry Hill uit 1989. “De meeste van die bioscoopzalen zijn intussen verdwenen. De Belgen waren vroeger na de Britten en de Amerikanen trouwens de gretigste bioscoopbezoekers ter wereld. Vlak na de Tweede Wereldoorlog gingen hier wekelijks meer dan 3 miljoen mensen naar de cinema."

Antwerpen was volgens de 72-jarige De Hert "ooit de hoofdstad van de Vlaamse filmindustrie: het Hollywood aan de Schelde zeg maar. Niet alleen omwille van haar talrijke bioscopen, maar ook omdat heel wat cineasten in Antwerpen werkzaam waren."

Antwerpen als filmlocatie

De Scheldestad werd ook vaak gebruikt als locatie voor filmopnames. De Hert schat dat er in de loop der jaren ruim honderd films zijn opgenomen in Antwerpen. Zo werd de funky stadsfilm Any Way the Wind Blows (2003) van de Antwerpse rockzanger en Deus-frontman Tom Barman volledig in de koekenstad gedraaid. Ook de succesvolle misdaadthriller Loft (2008) van Antwerpenaar Erik Van Looy werd gedeeltelijk in de Scheldestad opgenomen. 

Sam Louwyck in de voetgangerstunnel onder de Schelde
tijdens een scène in Any Way the Wind Blows.

Maar De Hert kan ook oudere voorbeelden geven: "'Providence', een meesterwerk van Alain Resnais uit 1977 met de Britse topacteurs Dirk Bogarde en John Gielgud, werd in Antwerpen opgenomen. Dat geldt ook voor 'Un soir, un train' uit 1968 van André Delvaux, met Yves Montand en Anouk Aimée. Delvaux nam tien jaar later in Antwerpen ook 'Een vrouw tussen hond en wolf' op, naar een scenario van Ivo Michiels, met onder anderen Marie-Christine Barrault, Rutger Hauer en Senne Rouffaer. En dan is er natuurlijk nog 'Kassablanka' van Guy Lee Thys, een film uit 2002 over het multiculturele karakter van Antwerpen. Leilah Fawzi vertolkt daarin de rol van Babett Manalo. Het is een schande dat zij voor haar acteerprestatie destijds niet genomineerd werd voor de Plateauprijs. Ook 'Het afscheid' uit 1966 en 'Meeuwen sterven in de haven' uit 1955, beide van Roland Verhavert, zijn opgenomen in Antwerpen en de moeite van het bekijken waard."

 

Julien Schoenaerts in Meeuwen sterven in de haven.

"Maar de strafste film die ooit in Antwerpen gemaakt werd, is volgens mij 'Tim Frazer jagt den geheimnisvollen Mister X'", aldus De Hert. "Deze film werd in 1964 opgenomen in Antwerpen door de Oostenrijkse regisseur Ernst Hofbauer en toont de mooiste filmbeelden die ooit van de stad geschoten werden.”

Screenshots uit Tim Frazer jagt den geheimnisvollen Mister X.

Rode oortjes

Een film draaien in Antwerpen loopt niet altijd van een leien dakje. Zo herinnert De Hert zich een anekdote over Dédée d’Anvers, een film uit 1948 van de Franse regisseur Yves Allégret met Simone Signoret in de rol van een prostituee die in een nachtclub in het Antwerpse Schipperskwartier werkt: “Het toenmalige stadsbestuur verbood de opnames. Blijkbaar wilde het schepencollege niet geweten hebben dat er in Antwerpen ook hoeren werken. Toen de film elders opgenomen werd en toch uitkwam, heeft het stadsbestuur er alles aan gedaan om te verhinderen dat 'Dédée d’Anvers' ook hier vertoond werd.”

Documentair erfgoed

Elke trotse sinjoor die een in Antwerpen opgenomen film bekijkt, gaat natuurlijk op zoek naar punten van herkenning. Maar soms moet de realiteit wijken voor fictie. Zo blijken de politiewagens in de geslaagde Antwerpse politiefilm Zaman, die dateert van 1983 en geregisseerd werd door Patrick Lebon, een merkwaardig parcours te volgen: "Eerst zie je de auto's over de Italiëlei rijden en dan plots in een straat die in werkelijkheid kilometers verder ligt”, aldus De Hert. 

Sommige films hebben ook een documentair karakter, omdat de gebruikte filmlocaties -het Hotel Terminus nabij de oude petroleumhaven bijvoorbeeld-vandaag vaak niet meer bestaan. “In feite krijgen alle films na verloop van tijd een documentair karakter, want ze tonen ons hoe de wereld er vroeger uitzag", besluit De Hert. "Alleen daarom al zijn films het koesteren waard.”

Een screenshot uit Meeuwen sterven in de haven.