Interview.

Robbe De Hert

mijmert over het Antwerpse filmverleden 

"Antwerpen was ooit het

Hollywood aan de Schelde"

Interview

door Joeri Naanai

Waar is de tijd toen de Vlaamse metropool Antwerpen meer dan 100 bioscopen telde? In het district Borgerhout alleen al kon je ooit kiezen uit vier cinema's, waaronder de fameuze bioscoop Ciné Roma op de Turnhoutsebaan (die in 2005, na 20 jaar leegstand en een grondige renovatie, weer zijn deuren opende). En wie denkt niet met weemoed terug aan het rode fluweel in glorieuze Antwerpse zalen zoals Cinema Rex op de De Keyserlei en Ciné Rubens in de Carnotstraat?

Een lange rij mensen schuift aan voor de kassa van Cinema Rex
om naar de Hollandse oorlogsfilm Soldaat van Oranje uit 1977 te gaan kijken.

Hoofdstad van de Vlaamse filmindustrie

Robbe De Hert.

“Op een bepaald moment werden in België niet minder dan 1.700 bioscopen uitgebaat”, weet de flamboyante Antwerpse cineast en filmkenner Robbe De Hert. Als cinefiel en regisseur van onder meer de schitterende coming-of-age-tragikomedie De witte uit 1980 en de nostalgische fifties-jongerenfilm Blueberry Hill uit 1989, betreurt de intussen 72-jarige De Hert het dat de meeste van die bioscoopzalen intussen verdwenen zijn. Dat is vooral te wijten aan de concurrentie van de tv en het internet. Maar voordien ging men in België nog massaal naar de bioscoop. "De Belgen waren vroeger, op de Britten en de Amerikanen na, de gretigste bioscoopbezoekers ter wereld", aldus De Hert. "Vlak na de Tweede Wereldoorlog gingen hier wekelijks ruim 3 miljoen mensen naar de cinema."

Antwerpen was volgens de 72-jarige De Hert "ooit de hoofdstad van de Vlaamse filmindustrie: het Hollywood aan de Schelde zeg maar. Niet alleen omwille van haar talrijke bioscopen, maar ook omdat heel wat cineasten in Antwerpen werkzaam waren."

Antwerpen als filmlocatie

De Scheldestad werd ook vaak gebruikt als locatie voor filmopnames. De Hert schat dat er in de loop der jaren ruim 100 films zijn opgenomen in Antwerpen. Zo werd de funky stadsfilm Any Way the Wind Blows (2003) van de Antwerpse rockzanger en Deus-frontman Tom Barman volledig in de koekenstad gedraaid. Ook het succesvolle misdaadmysterie Loft (2008) van Antwerpenaar Erik Van Looy werd gedeeltelijk in de Scheldestad opgenomen. 

Acteur Sam Louwyck in de Antwerpse voetgangerstunnel onder de Schelde
tijdens een scène in Any Way the Wind Blows.

Maar De Hert kan ook oudere voorbeelden geven: "Providence, een meesterwerk van Alain Resnais uit 1977 met de Britse topacteurs Dirk Bogarde en John Gielgud, werd gedeeltelijk in Antwerpen opgenomen. Dat geldt ook voor Un soir, un train uit 1968 van André Delvaux, met Yves Montand en Anouk Aimée. Delvaux nam tien jaar later in Antwerpen ook Een vrouw tussen hond en wolf op, naar een scenario van Ivo Michiels, met onder anderen Marie-Christine Barrault, Rutger Hauer en Senne Rouffaer. En dan is er natuurlijk nog Kassablanka van Guy Lee Thys, een film uit 2002 over het multiculturele karakter van Antwerpen. Leilah Fawzi vertolkt daarin de rol van Babett Manalo. Het is een schande dat zij voor haar acteerprestatie destijds niet genomineerd werd voor de Plateauprijs. Ook Het afscheid uit 1966 en Meeuwen sterven in de haven uit 1955, beide van Roland Verhavert, zijn opgenomen in Antwerpen en de moeite van het bekijken waard."

 

Julien Schoenaerts in Meeuwen sterven in de haven.

"Maar de strafste film die ooit in Antwerpen gemaakt werd, is volgens mij Tim Frazer jagt den geheimnisvollen Mister X", benadrukt De Hert. "Deze film werd in 1964 opgenomen in Antwerpen door de Oostenrijkse regisseur Ernst Hofbauer en toont de mooiste filmbeelden die ooit van de stad geschoten werden.”

Screenshots uit Tim Frazer jagt den geheimnisvollen Mister X.

Rode oortjes

Een film draaien in Antwerpen loopt echter niet altijd van een leien dakje. Zo herinnert De Hert zich een anekdote over Dédée d’Anvers: een film uit 1948 van de Franse regisseur Yves Allégret, met Simone Signoret in de rol van een prostituee die in een nachtclub in het Antwerpse Schipperskwartier werkt. “Het toenmalige stadsbestuur verbood locatie-opnames in Antwerpen, waardoor de film opgenomen werd in een Franse studio", vertelt De Hert. "Blijkbaar wilde het schepencollege niet geweten hebben dat er in Antwerpen ook hoeren werken. Toen de film uitkwam, heeft het stadsbestuur er alles aan gedaan om te verhinderen dat Dédée d’Anvers ook hier vertoond werd.”

Documentair erfgoed

Elke trotse sinjoor die een in Antwerpen opgenomen film bekijkt, gaat natuurlijk op zoek naar punten van herkenning. Maar soms moet de realiteit wijken voor fictie. Zo blijken de politiewagens in de geslaagde Antwerpse politiefilm Zaman uit 1983, onder regie van Patrick Lebon, een merkwaardig parcours te volgen: "Eerst zie je de auto's over de Italiëlei rijden en dan plots in een straat die in werkelijkheid kilometers verder ligt”, weet De Hert. 

Sommige films hebben ook een documentair karakter omdat de daarin gebruikte filmlocaties vandaag niet meer bestaan of er intussen helemaal anders uitzien. “In feite krijgen àlle films na verloop van tijd een documentair karakter, want ze tonen ons hoe de wereld er vroeger uitzag", besluit De Hert. "Alleen daarom al zijn films het koesteren waard.”

Een screenshot uit Meeuwen sterven in de haven.