Portret.

John Cazale

1935 - 1978 

                                  

Een miskende karakteracteur

Als u nog nooit van John Cazale gehoord heeft, hoeft u zich niet te schamen. U bent niet de enige. De filmografie van deze Amerikaanse acteur van Italiaanse komaf omvat immers slechts vijf langspeelfilms, omdat Cazale pas op 37-jarige leeftijd (in 1972) zijn eerste filmrol speelde en amper vijf jaar later overleed aan longkanker. 

Slechts vijf films. Toch is dat voldoende om John Cazale (één van onze favoriete acteurs) te kunnen appreciëren als één van de meest getalenteerde acteurs in de jaren 70. Kijk aandachtig naar Cazale's vertolkingen in die vijf films (zie verder) en u weet wat we bedoelen. 

Elk van die vijf films kreeg trouwens, mede dankzij de briljante vertolkingen van Cazale, een Oscarnominatie voor beste film. Geen enkele acteur deed hem dit ooit na. Drie van die vijf films konden hun nominatie zelfs verzilveren. En één film won de Gouden Palm op het Filmfestival van Cannes. 

Toch won Cazale zélf nooit een filmprijs en is hij tot op heden vrij onbekend gebleven bij het grote publiek, zeker in vergelijking met zijn beroemde tegenspelers in die vijf films, onder wie Marlon Brando, Al Pacino, Robert De Niro, Gene Hackman, Christopher Walken (die alle vijf ook behoren tot onze favoriete acteurs) en Meryl Streep.

The Godfather

Misschien gaat bij u een belletje rinkelen wanneer we Fredo Corleone in herinnering brengen: het personage dat Cazale vertolkte in de briljante, visueel verbluffende en invloedrijke maffiakroniek The Godfather uit 1972 van Francis Ford Coppola (één van onze favoriete regisseurs). Dat was Cazale's allereerste filmrol en meteen een schot in de roos.

Met zijn ingehouden en geloofwaardige vertolking van de onzelfzekere gangsterzoon Fredo, die in de schaduw van zijn jongere maar sterkere broers staat, bewees Cazale in zijn bescheiden bijrol dat hij een uitstekende karakteracteur was. 

Tijdens het huwelijksfeest in het begin van de film leren we de dronken Fredo kennen als een gevoelige man. Die gevoeligheid blijkt ook uit de beroemde straatscène waarin Fredo getuige is van een mislukte moordaanslag op zijn vader (briljant vertolkt door Marlon Brando als de oude gangsterbaas Don Vito Corleone). Fredo probeert hem te beschermen, maar laat zijn pistool vallen en huilt bij de aanblik van zijn neergeschoten vader. Cazale maakte er een aangrijpende scène van. Bekijk die scène hier. 

Met Marlon Brando (links) in The Godfather.

Naast Brando en Cazale, omvat de cast van The Godfather ook andere topacteurs, onder wie Al Pacino, Diane Keaton, James Caan en Robert Duvall. 

De film werd na zijn première meteen onthaald als een absoluut meesterwerk en won drie Oscars: voor beste film, beste acteur (Marlon Brando) en beste bewerkte scenario. Sindsdien wordt dit ambitieuze gangsterdrama door zowat iedereen beschouwd als één van de beste films aller tijden.

The Conversation

In 1974 speelde Cazale opnieuw een gevoelig personage, ditmaal in de beklemmende psychosociale thriller The Conversation, ook geregisseerd door Francis Ford Coppola, waarvoor Cazale in de huid kroop van Stan: de ondergewaardeerde assistent van de paranoïde afluisterexpert Harry Caul (een glansrol van Gene Hackman). 

Met zijn naturalistische vertolking van de herkenbare Stan -een doodgewone kerel die, net als Fredo in The Godfather, hunkert naar erkenning- bevestigde Cazale dat hij een uitzonderlijk spontane en geloofwaardige acteur was. 

In The Conversation.

The Conversation kreeg drie Oscarnominaties: voor beste film, beste scenario en beste geluid, maar kon geen enkele nominatie verzilveren. Op het Filmfestival van Cannes daarentegen werd deze uitstekende thriller wel bekroond en won Coppola de Gouden Palm voor beste film. Lees onze recensie van The Conversation hier.

The Godfather Part II

In 1974 was Cazale ook te zien in The Godfather Part II, waarin hij van regisseur Coppola opnieuw Fredo Corleone mocht spelen, maar ditmaal in een grotere bijrol die zijn acteertalent voor het eerst voluit tot zijn recht deed komen. 

Cazale is ronduit briljant als de gefrustreerde en rancuneuze Fredo. Na de dood van zijn vader en de moord op zijn oudere broer Sonny, is Fredo eigenlijk hun rechtmatige opvolger aan het hoofd van de criminele maffiafamilie Corleone. Zijn jongere broer Michael (gespeeld door Al Pacino) wordt echter de nieuwe Don van de Corleone-clan. Fredo voelt zich gepasseerd en zoekt wanhopig naar erkenning bij zijn familieleden, ook al moet hij hen daarvoor verraden... Bekijk hier de iconische scène waarin Michael tegen Fredo zegt dat hij op de hoogte is van Fredo's verraad: "Ik know it was you, Fredo. You broke my heart."

Met Al Pacino (rechts) in de memorabele "I know it was you, Fredo"-scène in The Godfather Part II.

The Godfather Part II won zes Oscars: voor beste film, beste regisseur, beste acteur in een bijrol (Robert De Niro), beste geadapteerd scenario, beste art direction en decors, en beste muziek.

Dog Day Afternoon

In 1975 speelde Cazale opnieuw aan de zijde van zijn jeugdvriend Al Pacino, waarmee hij reeds had samengewerkt in The Godfather-saga en voordien ook in het toneelstuk The Indian Wants the Bronx van Israel Horovitz (waarvoor beiden in 1967 en 1968 een Obie Award gekregen hadden). Ditmaal waren zij te zien in Dog Day Afternoon: een koortsige heist movie van Sidney Lumet. 

Pacino en Cazale vertolken in Dog Day Afternoon met brio het duo nerveuze bankovervallers Sonny en Sal. Bijna alles wat mis kan lopen, loopt mis. En Sal -het verbeten personage van Cazale- reageert met het radeloze, verwarde fatalisme van een loser die niets meer te verliezen heeft, behalve wishfull thinking tegen beter weten in... 

Bekijk hier een schitterende, tragikomische scène die de zwijgzame kracht en subtiliteit van Cazale's briljante belichaming van de meelijwekkende Sal treffend illustreert. In die scène vraagt Sonny -Pacino's personage- aan Sal naar welk land hij wil vluchten. "Wyoming", antwoordt Sal. Volgens regisseur Sidney Lumet stond dat niét in het scenario en was het hilarische antwoord een stukje improvisatie van Cazale. Zowel Lumet als Pacino moesten hun lach inhouden om de opname niet te verpesten. Pacino bleef in zijn rol en reageerde: "No, Wyoming, that's not a country."

  

In Dog Day Afternoon.

Pacino werd genomineerd voor een Oscar, Cazale voor een Golden Globe, maar geen van beiden werd bekroond. Ook de Oscarnominaties voor beste film, beste regisseur en beste mannelijke bijrol (Chris Sarandon) leverden geen beeldje op. Dog Day Afternoon won wel de Oscar voor beste scenario.

The Deer Hunter

In 1978 zette Cazale alweer een onnavolgbare acteerprestatie neer met zijn tragikomische bijrol als de irritante Stanley "Stan" Stosh in het aangrijpende psychosociaal anti-oorlogsdrama The Deer Hunter van Michael Cimino. 

Ook Stan is een loser: een ijdele, arrogante en tactloze man die zich sterker voordoet dan hij is, maar ondanks zijn vele gebreken toch aanvaard wordt door zijn vijf vrienden (vertolkt door Robert De Niro, Christopher Walken, John Savage, George Dzundza en Chuck Aspegren). 

De tragikomische scène waarin Stan door zijn vriend Michael Vronsky (een charismatische Robert De Niro) op zijn plaats gezet wordt, behoort tot de beste scènes in de filmgeschiedenis. "This is this", zegt Michael, terwijl hij een kogel voor zijn jachtgeweer toont. Stan reageert geprikkeld: "This is this. What the hell is that supposed to mean? This is this..." Bekijk die scène hier. 

Met de al even briljante Christopher Walken (rechts) in The Deer Hunter.

De hele cast acteert trouwens schitterend, met inbegrip van de toen nog onbekende Meryl Streep. Tijdens de filmopnames waren Cazale en Streep al verloofd. Hij had toen reeds terminale kanker. Regisseur Cimino wilde daarom eerst de scènes met Cazale inblikken. De filmstudio daarentegen wilde Cazale, vanwege diens ziekte, echter vervangen door een andere acteur. Cimino en Streep protesteerden daartegen en dreigden ermee de productie in de steek te laten indien Cazale ontslagen zou worden. De studio haalde bakzeil en Cazale mocht blijven. Maar de studio was niet bereid om te betalen voor de verzekering van de kosten van Cazale's mogelijke vervanging indien deze voortijdig zou overlijden. En dus schoot De Niro de verzekeringspremie voor uit eigen zak. Ook De Niro wist dat The Deer Hunter Cazale nodig had voor diens vertolking van Stan en dat niemand die rol beter kon invullen dan Cazale. 

Cazale maakte het einde van de opnames nog mee. Maar tot een huwelijk tussen Cazale en Streep kwam het nooit, want Cazale overleed alvorens The Deer Hunter in première ging. Hij was slechts 42.

The Deer Hunter sloeg in als een bom en werd door pers en publiek geprezen als één van de beste anti-oorlogsfilms aller tijden. De film won vijf Oscars: voor beste film, beste regisseur, beste mannelijke bijrol (Christopher Walken), beste montage en beste geluid. Bekijk de hele film hier.

Inspiratiebron

Het is onvergeeflijk dat Cazale nooit een filmprijs won. En afgezien van de Golden Globe-nominatie voor zijn rol in Dog Day Afternoon, werd hij niet eens genomineerd voor een filmprijs. Lees daarover meer hier.

Wellicht was de miskenning van deze unieke rasacteur te wijten aan het feit dat hij nooit voor een flamboyante, opvallende acteerstijl koos, maar integendeel acteerde in functie van zijn personages en tegenspelers. 

Cazale had de moed om zich kwetsbaar te tonen. Daardoor kwam deze karakteracteur heel realistisch en menselijk over op het scherm. Professionele acteurs weten hoe moeilijk dat is. Cazale kon zich voor de camera ook probleemloos wegcijferen ten voordele van de rest van de cast wanneer dat het verhaal of de scène ten goede kwam. Maar zelfs wanneer dit natuurtalent zich in een scène onbaatzuchtig op de vlakte hield en zweeg, spraken zijn motoriek en ogen boekdelen. Daardoor was Cazale de ideale 'aangever' voor zijn collega's. En dit droeg bij tot de kwaliteit van de vijf schitterende films waarin hij meespeelde. 

Alle acteurs en actrices zouden hun veel te jong gestorven vakbroeder dan ook moeten koesteren als een onuitputtelijke bron van inspiratie.

Bekijk een boeiende biografische documentaire over John Cazale hier.

Joeri Naanai

Klik op de oranje link voor een achtergrondartikel: Schaf de Oscars af! 

John Cazale in The Deer Hunter.