Koortsige (des)illusies

The Surfer  van Lorcan Finnegan      ★★★½

Het getroebleerde titelpersonage in The Surfer (2024) is een naamloze Amerikaan (glansrol van Nicolas Cage) die terugkeert naar de plek waar hij als kind opgroeide: een mooi strand in een baai aan de Australische kust. Daar, op een duinheuvel, staat het strandhuis te koop waar de man zijn jeugd doorbracht met zijn vader en moeder. De man wil het huis kopen omwille van nostalgische redenen. Het huis biedt immers uitzicht op het strand waar de man als tiener in de branding ooit uitgroeide tot een beloftevolle jonge surfer in het gezelschap en onder begeleiding van zijn vader. Vandaag behoren zijn surfersdagen al tientallen jaren tot de voltooid verleden tijd, maar hij hoopt dat hij het strandhuis kan kopen zodat hij weer vaak, maar dan samen met zijn éigen tienerzoon, kan gaan surfen op de plek waar hij als jongen ooit idyllische momenten beleefde toen zijn eigen vader nog leefde...

De voormalige surfer en zijn zoon arriveren aan het Australische strand.

Lijdensweg

Dat de voormalige surfer zich illusies maakt, wordt gradueel duidelijk: de prijs van het strandhuis lijkt onbetaalbaar voor hem; zijn relatie met zijn zoon (gespeeld door Finn Little) verloopt stroef; zijn vrouw wil een echtscheiding; en de bende jonge, plaatselijke Australische surfers onder leiding van hun charismatische goeroe Scally (Julian McMahon) maken de Amerikaan van meet af aan duidelijk dat hij niet welkom is op 'hun' strand. De man protesteert: het is toch een publiek strand en er is plaats genoeg voor iedereen. De arrogante surfers, die zichzelf de Bay Boys noemen, beschouwen het strand echter als hun exclusieve eigendom: "Locals only." De expat probeert nog: "I grew up here." Dat wéét Scally trouwens, want hij herinnert zich zowel de Amerikaan als diens vader. Maar Scally en zijn surfers houden voet bij stuk: "Don't live here, don't surf here."

V.l.n.r.: Alexander Bertrand als de gewelddadige Australische surfer Pitbull,
Nicolas Cage als de naamloze Amerikaan, en Finn Little als diens zoon.

Wat volgt is een intens, surrealistisch drama dat evolueert naar een psychologische thriller, waarin de Amerikaan hardnekkig blijft proberen om het strandhuis te kopen terwijl hij op de buitenparking aan het strand verblijft en na verloop van tijd (hoelang? - dagen, weken...jaren?) begint te lijken op een plaatselijke oude dakloze (gespeeld door Nic Cassim) die ook op de parking in zijn auto woont. Beiden worden geterroriseerd door de bende territoriale surfers, die in de ban zijn van de machistische en sadomasochistische filosofie van hun leider Scally. Volgens Scally zijn mannen heden ten dage te soft geworden. Daarom herhalen de drankzuchtige, coke snuivende en gewelddadige surfers 's nachts in hun clubhuisje op het strand hun rituele mantra: "Before you can surf, you must suffer. Surf! Suffer! Surf! Suffer!" 

Julian McMahon als de alfaman en surfersgoeroe Scally.

De Amerikaan beklaagt zich meermaals bij een plaatselijke politieman (geslaagde bijrol van Justin Rosniak) over de bende surfers, maar de agent kiest partij voor de bullies. Terwijl het geduld van de Amerikaan opraakt, krijgt hij plots teleurstellend nieuws van zijn ex. De brandende zon, de pesterijen en zijn gebrek aan geld, drinkwater, voedsel en toekomstperspectieven worden hem stilaan te veel...

De voormalige surfer ontdekt een kogel in de wagen van de oude dakloze...

Moe getergd

Gebaseerd op een scenario van Thomas Martin en geregisseerd door de Ierse cineast Lorcan Finnagan, die zich lieten inspireren door een échte bende fanatieke surfers (de infame Californische Lunada Bay Boys) en door het drama The Swimmer van Frank Perry uit 1968 (met Burt Lancaster in de titelrol), is The Surfer een fascinerende, koortsige film over jeugdtrauma's, onvervulde dromen, teleurstellingen, eenzaamheid, het verlangen om 'er bij te horen', sektarische peer pressure, toxisch haantjesgedrag, pesterijen, verbittering, wanhoop en wraaklust. Daarbij herinnert de film tot op zekere hoogte aan:

- de Australische cultklassieker Wake in Fright (aka Outback) van Ted Kotcheff uit 1971: ook een bitter existentieel drama over een gedesillusioneerde man die onder de snikhete Australische zon te maken krijgt met drankzuchtige en vileine locals;

- de Brits-Amerikaanse thriller Strawdogs van Sam Peckinpah uit 1971: ook een intens psychosociaal drama over een Amerikaan die op een afgelegen plek moe getergd wordt door een plaatselijk groepje onuitstaanbare bullies (bekijk de hele film hier);

- de Amerikaanse misdaadthriller Point Break van Kathryn Bigelow uit 1991: ook een film over de rebelse subcultuur binnen een groepje fanatieke surfers;

- de Amerikaanse zwarte komedie en psychologische misdaadthriller Falling Down van Joel Schumacher uit 1993 (één van onze favoriete komedies): ook een film over een gefrustreerde, eenzame en verbitterde man wiens stoppen doorslaan (bekijk een filmfragment hier);

- het Amerikaanse psychologisch drama Fight Club van David Fincher uit 1999: ook een film over een getroebleerde man en een sektarische club voor stoere, vechtlustige kerels;   

-  de Engelse horrorthriller Eden Lake van James Watkins uit 2008: ook een thriller over de confrontatie met een vijandige bende jongeren;

- en de psychologische mysteriethriller Shutter Island van Martin Scorsese uit 2010: ook een film over trauma's, waanzin en de vage grens tussen werkelijkheid en verbeelding. 

Nicolas Cage blinkt uit met zijn doorleefde titelrol in The Surfer.

Koortsige intensiteit

The Surfer is een karakterstudie van het titelpersonage. Dat verklaart waarom zijn verhaal uit de doeken gedaan wordt vanuit zijn perspectief, met een beeldvoering en sfeerschepping die psychedelisch aanvoelt om zijn onmacht, verwarring en psychologische en fysieke aftakeling in de verf te zetten. De voormalige surfer is immers een man op de rand van een zenuwinzinking. 

Geen wonder dus dat Nicolas Cage gecast werd om de titelrol te spelen. En dat loont: zoals we van de ervaren Hollywoodveteraan gewoon zijn, acteert Cage ook in The Surfer met doorleefde intensiteit. 

Het resultaat is een boeiende, navrante tragedie, die naar onze smaak echter humor mist. Met wat meer zwarte humor à la Falling Down (zie hoger) zou The Surfer ons nog meer hebben kunnen bekoren.

Toch is The Surfer een stevige aanrader. Dankzij de complexe betekenislagen (zie verder), de memorabele vertolking van Cage en de trippy sfeerschepping zou het ons niet verbazen dat The Surfer uitgroeit tot een tijdloze cultklassieker.

Wie de film reeds gezien heeft maar zich vragen stelt over wat het titelpersonage in werkelijkheid meemaakt, kan onderaan deze recensie onze toelichting bij mogelijke interpretaties lezen.

JN.

The Surfer (Australië/Ierland-2024): in de Belgische bioscopen sinds 14 mei 2025.

Met: Nicolas Cage, Julian McMahon, Nic Cassim, Finn Little, Alexander Bertrand en Justin Rosniak.

Genre: psychologisch drama / thriller

Ad infinitum...?

Hieronder graven we dieper in wat het titelpersonage in The Surfer meemaakt. Daarbij proberen we om SPOILERS te beperken, maar wie The Surfer nog niet gezien heeft en zich onbevangen wil laten verrassen door de plotwendingen kan nu stoppen met lezen.

De onthullende en verrassende slotsequenties in The Surfer (2024) maken duidelijk dat het titelpersonage wellicht niét gek is en dat hij wellicht niét identiek is aan de oude dakloze die ook gepest wordt door de bende surfers.

Dat gezegd zijnde, vinden wij het eigenlijk nog interessanter om de hele film tóch te bekijken vanuit het surrealistische perspectief van een gedesillusioneerde, eenzame en verbitterde man die wél waanzinnig wordt. 

Omdat de grens tussen realiteit en verbeelding in The Surfer vaag gehouden wordt, kan je deze film dus op verschillende manieren interpreteren: 

- de Amerikaan is niét gek, maar slechts het slachtoffer van doelbewuste gaslighting door de bende Australische surfers onder leiding van Scally. Wat Scally daarmee willen bereiken, verklappen we hier niet;

- of de Amerikaan wordt wél gek, waardoor zijn verhaal dan een meerzinnig karakter krijgt (zie verder).

Daarbij rijst de vraag of de Amerikaan al dan niet de jongere versie is van de oude dakloze. In dat verband lijken er ook verschillende interpretaties (of combinaties van die interpretaties) mogelijk:

- de oude dakloze is een afzonderlijk personage, met een eigen verhaal dat tot op zekere gelijkenis vertoont met de lotgevallen van de Amerikaan en diens overleden vader;

- of de oude dakloze is de overleden vader van de Amerikaan;

- of de oude dakloze is de oudere versie van de Amerikaan;

- of de oude dakloze bestaat niét en is louter de gevisualiseerde vrees van de Amerikaan dat hij zal eindigen als de oude dakloze (die al of niet de overleden vader van de Amerikaan symboliseert);

- of de zoon van de Amerikaan bestaat niét en is louter een product van wishfull thinking door de Amerikaan;

- of de Amerikaan en zijn zoon zijn droompersonages die de oude dakloze zich verbeeldt: ingebeelde alter ego's van de oude dakloze en diens overleden zoon;

- of de film is een flash back en/of herinnering vanuit het paradoxale perspectief van de overleden vader die zijn zoon verloor, moe getergd werd door de bende surfers en eindigde als een oude, wraaklustige en waanzinnige dakloze. Deze laatste mogelijkheid is onze favoriete interpretatie, omdat de film dan een cyclisch karakter krijgt: terugblikkend op de lotgevallen van een getraumatiseerde tienerzoon die als volwassene (in werkelijkheid en/of in zijn verbeelding) min of meer hetzelfde meemaakt als wat zijn vader (die al dan niet dakloos werd) ooit meemaakte. Zo zou het dramatische slot van de film aansluiten bij de traumatische gebeurtenis in de jeugd van de man, waardoor zijn verhaal (en de film) dan van voor af aan kan herbeginnen. Ad infinitum...

Nicolas Cage als de naamloze Amerikaan (links)
en Nic Cassim als de oude dakloze.