Schilder van het licht

Mr. Turner  van Mike Leigh     ★★★

De Engelse kunstenaar William Turner (1775-1851), misschien wel de fijnste landschapsschilder aller tijden, wist in zijn indrukwekkende olieverfdoeken en intieme aquarellen als geen ander het lichtspel in lucht, wolken en water te vatten. Zijn expressieve maar tegelijk gevoelige schildertechniek -een combinatie van grove borstelstreken en oog voor detail- resulteerde in betoverend mooie doeken die anticipeerden op het impressionisme en zelfs op de abstracte kunst, zoals zijn werk Rain, Steam and Speed - The Great Western Railway uit 1844. 

Rain, Steam and Speed van William Turner uit 1844.

Turner verwierf vooral faam met zijn onvergetelijke zeegezichten. Naar eigen zeggen liet hij zich tijdens een storm op zee zelfs eens vastbinden aan een scheepsmast om de natuurelementen beter te voelen als inspiratiebron voor zijn doek Snow Storm - Steam-Boat off a Harbour's Mouth uit 1842. 

Snow Storm van William Turner uit 1842.

Tussen goed en kwaad

De Engelse cineast Mike Leigh steekt zijn bewondering voor Turner niet onder stoelen of banken in Mr. Turner (2014): een nieuwe biopic over de laatste 25 jaar in het leven van de geniale Romantische kunstenaar. Leigh focust in zijn zelfgeschreven scenario onder meer op de warme band tussen Turner en diens vader, op Turners obsessie met licht, en op het onbegrip van zijn tijdgenoten wanneer zijn werk steeds expressiever en abstracter wordt in zijn poging om de essentie van vorm, licht en kleur uit te drukken. Toch is Mr. Turner geen hagiografie geworden. De film toont Turner immers ook als een norse man die verschillende maîtresses had, zijn eigen kinderen verwaarloosde en zijn huismeid (die aan de huidziekte psoriasis leed) seksueel uitbuitte.

De titelrol van Turner wordt gespeeld door de Londense acteur Timothy Spall. Met zijn markante 'karakterkop' was Spall de juiste keuze voor de belichaming van een grommende kunstenaar met een boers voorkomen waaronder echter een gevoelige en hyperintelligente man schuilging. Spall acteert met verve. En dat mag je letterlijk nemen, want hij volgde twee jaar les om te leren schilderen in de stijl van Turner. Hij werd hiervoor op het voorbije Filmfestival van Cannes bekroond met de prijs voor beste acteur. 

Timothy Spall in de titelrol. 

De film is ook knap geënsceneerd op locaties die de wereld van Turner geloofwaardig tot leven wekken, zoals pittoreske havenstadjes en het landgoed van mecenas Lord Egremont. Ook de archaïsche, vaak humoristische dialogen, die het 19de–eeuwse Engels benaderen, dragen bij tot een gevoel van historische authenticiteit. 

De hoofdrol in deze mooi in beeld gebrachte kunstfilm is echter weggelegd voor het licht dat zo'n centrale rol speelt in het oeuvre van Turner. Beïnvloed door de kleurenleer van Goethe, ontwikkelde Turner een boeiende theorie over de elektromagnetiserende kracht die de kleur (ultra)violet in het lichtspectrum uitoefent op de dingen en aantoont dat onze wereld –het ontstaan en vergaan van de dingen- niet alleen figuurlijk maar ook letterlijk een lichtspel is van tegenstellingen. Of zoals Turner het in de film uitdrukt: "Wit is de kracht van het goede. Zwart is de duivel." 

Picturaal

Cameraman Dick Pope haalde alles uit de kast om de belevingswereld en sublieme visie van Turner tot hun recht te laten komen. Met prachtige shots, zoals dat van schuimige zeegolven die aanspoelen tegen de witte krijtrotsen van Dover, krijgt de film ook zelf een picturale, schilderachtige kwaliteit. Het poëtische shot van een sleepboot die een zeilschip over de rivier de Theems trekt tegen de achtergrond van de ondergaande zon lijkt zelfs als twee druppels water op Turners beroemde schilderij The fighting Temeraire tugged to her last berth to be broken up uit 1838. Pope werd op het Filmfestival van Cannes dan ook bekroond met de Prix Vulcain de l’Artiste Technicien "for bringing to light the works of Turner in the movie". 

Het doek The fighting Temeraire met daarboven een shot uit de film Mr. Turner.

Op dramatisch vlak viel nog meer te halen uit Mr. Turner. Maar net zoals Girl With a Pearl Earring uit 2003 (lees onze recensie hier) de kijker een blik gunde achter de schermen van het leven van de Nederlandse meester Johannes Vermeer, maakt ook Mr. Turner de man achter de kunstenaar alvast iets minder ongrijpbaar.

JN.

Mr. Turner (Groot-Brittannië-2014): in de bioscoop vanaf 10 december 2014.

Met: Timothy Spall.

Genre: biopic / kunstfilm / historisch drama

Klik op de oranje link voor de trailer: Mr. Turner - trailer