The Adventures of Robin Hood van Michael Curtiz en William Keighley ★★★★
Engeland, 1191. Op de terugweg van een kruistocht wordt de Engelse koning Richard I Leeuwenhart gegijzeld door de hertog van Oostenrijk. Richards onbetrouwbare broer Prince John (gespeeld door Claude Rains) misbruikt de situatie om de Engelse troon te usurperen en geeft Sir Guy of Guisborne (Basil Rathbone) de opdracht om forse belastingen te innen bij de bevolking. De schalkse rebel Robin Hood (Errol Flynn) is echter niet bang van Prince John en organiseert vanuit de bossen van Sherwood een guerilla-opstand tegen de tiran...
V.l.n.r.: Olivia de Havilland als Lady Marian, Claude Rains als Prince John, en Basil Rathbone als Sir Guy of Guisborne.
Ouderwets familievermaak
The Adventures of Robin Hood is een heerlijke avonturenfilm van Michael Curtiz en William Keighley uit 1938, met de charmante Hollywoodlegende Errol Flynn in de titelrol. De film bevat voldoende ouderwets vertier om jong en oud te vermaken: flitsende zwaardgevechten, spitsvondige dialogen, voortreffelijke acteurs, romantiek (tussen Robin Hood en de door Olivia de Havilland vertolkte Lady Marian) en fotogenieke kostuums en decors in prachtige Technicolor-kleuren. De film won destijds drie Oscars: voor beste art direction en kleur (van Carl Jules Weyl), voor beste montage (van Ralph Dawson) en voor beste muziek (van Erich Wolfgang Korngold).
Olivia de Havilland en Errol Flynn.
The Adventures of Robin Hood is het soort film dat de onweerstaanbare drang oproept om zelf het bos in te trekken, er een boomhut te bouwen en van daaruit het onrecht in de wereld te bestrijden. Het scenario, dat gebaseerd is op oude verhalen en legendes over Robin Hood, neemt een loopje met de geschiedenis, maar wat kan ons dat schelen! JN. The Adventures of Robin Hood (USA-1938): beschikbaar op dvd.
Met: Errol Flynn, Olivia de Havilland, Basil Rathbone, Claude Rains, Alan Hale en Eugene Pallette.
Genre: avontuur / historisch drama / romantiek / actie
De begingeneriek van een film is bedoeld om de kijker te informeren over wie er aan de film heeft meegewerkt. Meestal bestaat zo'n generiek uit niet meer dan tekst: de namen van de acteurs, de regisseur, de scenarist, de filmmonteur, de producer, enzovoort.
Soms wordt de generiek echter een stuk creatiever in beeld gebracht. Bijvoorbeeld met amusante animatie, zoals in de Pink Panther-films van Blake Edwards en de films van Monty Python. Of met een leader (introfilmpje) die aansluit bij de thematiek van de film, zoals de opening van de James Bond-films waarin onder meer suggestieve silhouetten van Bond-girls gecombineerd worden met een titelsong. In de magistrale western Once Upon a Time in the West van Sergio Leone uit 1968 (klik hier om de volledige film te bekijken) vormt de begingeneriek zelfs een bijna tien minuten lange, briljante proloog waarin de beelden en het omgevingsgeluid een spannende aanloop creëren naar de eerste shoot out van de held.
De koning van de filmgeneriek is echter Saul Bass, een in 1996 overleden Amerikaanse grafisch ontwerper, die behalve begingenerieken ook filmposters en logo's ontwierp. Vanaf 1954 bedacht en realiseerde Saul Bass, vaak met zijn vrouw Elaine, in opdracht van cineasten zoals Otto Preminger, Alfred Hitchcock, Stanley Kubrick en Martin Scorsese ruim veertig jaar lang enkele van de meest creatieve en memorabele begingenerieken in de filmgeschiedenis, zoals blijkt uit de compilatievideo hieronder (waarin de knappe opening van Hitchcock's Psycho spijtig genoeg ontbreekt).
Klik hier voor een volledige lijst van de filmgenerieken die Saul Bass ontwierp.
(Klik op de playbutton en dan rechtsonder op 480p of 720p voor hogere beeldresolutie)
De compilatievideo bevat (in chronologische volgorde) de begingenerieken van volgende films:
- The Man with the Golden Arm (1955) van Otto Preminger
- Around the World in Eighty Days (1956) van Michael Anderson en John Farrow
- Storm Center (1956) van Daniel Taradash
- Saint Joan (1957) van Otto Preminger
- Bonjour Tristesse (1958) van Otto Preminger
- Cowboy (1958) van Delmer Daves
- Vertigo (1958) van Alfred Hitchcock
- Anatomy of a Murder (1959) van Otto Preminger
- North by Northwest (1959) van Alfred Hitchcock
- Spartacus (1960) van Stanley Kubrick
- The Facts of Life (1960) van Melvin Frank
- Ocean's Eleven (1960) van Lewis Milestone
- Something Wild (1961) van Jack Garfein
- Walk on the Wild Side (1962) van Edward Dmytryk
- The Victors (1963) van Carl Foreman
- It's a Mad, Mad, Mad, Mad World (1963) van Stanley Kramer
- Bunny Lake Is Missing (1965) van Otto Preminger
- Not with My Wife, You Don't ! (1966) van Norman Panama
- Seconds (1966) van John Frankenheimer
- Such Good Friends (1971) van Otto Preminger
- Cape Fear (1991) van Martin Scorsese
- The Age Of Innocence (1993) van Martin Scorsese
- Casino (1995) van Martin Scorsese
vrijdag 19 juni 2015
Interview.
Robbe De Hert
mijmert over het Antwerpse filmverleden
"Antwerpen was ooit het Hollywood aan de Schelde"
Interview
door Joeri Naanai
Waar is de tijd toen Antwerpen meer dan honderd bioscopen telde? In Borgerhout alleen al kon je ooit kiezen uit vier cinema's, waaronder de fameuze Roma op de Turnhoutsebaan (die in 2005, na twintig jaar leegstand en een grondige renovatie, weer zijn deuren opende). En wie denkt niet met weemoed terug aan het rode fluweel van glorieuze zalen zoals de Rex op de De Keyserlei en de Rubens in de Carnotstraat?
Een lange rij mensen schuift aan voor de kassa van cinema Rex
om naar Soldaat van Oranje uit 1977 te gaan kijken.
Hoofdstad van de Vlaamse filmindustrie
Robbe De Hert.
“Op een bepaald moment werden in België niet minder dan 1.700 bioscopen uitgebaat”, weet de flamboyante Antwerpse cineast en filmkenner Robbe De Hert, regisseur van De Witte uit 1980 en Blueberry Hill uit 1989.“De meeste van die bioscoopzalen zijn intussen verdwenen. De Belgen waren vroeger na de Britten en de Amerikanen trouwens de gretigste bioscoopbezoekers ter wereld. Vlak na de Tweede Wereldoorlog gingen hier wekelijks meer dan 3 miljoen mensen naar de cinema."
Antwerpen was volgens de 72-jarige De Hert "ooit de hoofdstad van de Vlaamse filmindustrie: het Hollywood aan de Schelde zeg maar. Niet alleen omwille van haar talrijke bioscopen, maar ook omdat heel wat cineasten in Antwerpen werkzaam waren."
Antwerpen als filmlocatie
De Scheldestad werd ook vaak gebruikt als locatie voor filmopnames. De Hert schat dat er in de loop der jaren ruim honderd films zijn opgenomen in Antwerpen. Zo werd de funky stadsfilm Any Way the Wind Blows (2003) van de Antwerpse rockzanger en Deus-frontman Tom Barman volledig in de koekenstad gedraaid. Ook de succesvolle misdaadthriller Loft (2008) van Antwerpenaar Erik Van Looy werd gedeeltelijk in de Scheldestad opgenomen.
Sam Louwyck in de voetgangerstunnel onder de Schelde tijdens een scène in Any Way the Wind Blows.
Maar De Hert kan ook oudere voorbeelden geven: "'Providence', een meesterwerk van Alain Resnais uit 1977 met de Britse topacteurs Dirk Bogarde en John Gielgud, werd in Antwerpen opgenomen. Dat geldt ook voor 'Un soir, un train' uit 1968 van André Delvaux, met Yves Montand en Anouk Aimée. Delvaux nam tien jaar later in Antwerpen ook 'Een vrouw tussen hond en wolf' op, naar een scenario van Ivo Michiels, met onder anderen Marie-Christine Barrault, Rutger Hauer en Senne Rouffaer. En dan is er natuurlijk nog 'Kassablanka' van Guy Lee Thys, een film uit 2002 over het multiculturele karakter van Antwerpen. Leilah Fawzi vertolkt daarin de rol van Babett Manalo. Het is een schande dat zij voor haar acteerprestatie destijds niet genomineerd werd voor de Plateauprijs. Ook 'Het afscheid' uit 1966 en 'Meeuwen sterven in de haven' uit 1955, beide van Roland Verhavert, zijn opgenomen in Antwerpen en de moeite van het bekijken waard."
Julien Schoenaerts in Meeuwen sterven in de haven.
"Maar de strafste film die ooit in Antwerpen gemaakt werd, is volgens mij 'Tim Frazer jagt den geheimnisvollen Mister X'", aldus De Hert. "Deze film werd in 1964 opgenomen in Antwerpen door de Oostenrijkse regisseur Ernst Hofbauer en toont de mooiste filmbeelden die ooit van de stad geschoten werden.”
Screenshots uit Tim Frazer jagt den geheimnisvollen Mister X.
Rode oortjes
Een film draaien in Antwerpen loopt niet altijd van een leien dakje. Zo herinnert De Hert zich een anekdote over Dédée d’Anvers, een film uit 1948 van de Franse regisseur Yves Allégret met Simone Signoret in de rol van een prostituee die in een nachtclub in het Antwerpse Schipperskwartier werkt: “Het toenmalige stadsbestuur verbood de opnames. Blijkbaar wilde het schepencollege niet geweten hebben dat er in Antwerpen ook hoeren werken. Toen de film elders opgenomen werd en toch uitkwam, heeft het stadsbestuur er alles aan gedaan om te verhinderen dat 'Dédée d’Anvers' ook hier vertoond werd.”
Documentair erfgoed
Elke trotse sinjoor die een in Antwerpen opgenomen film bekijkt, gaat natuurlijk op zoek naar punten van herkenning. Maar soms moet de realiteit wijken voor fictie. Zo blijken de politiewagens in de geslaagde Antwerpse politiefilm Zaman, die dateert van 1983 en geregisseerd werd door Patrick Lebon, een merkwaardig parcours te volgen: "Eerst zie je de auto's over de Italiëlei rijden en dan plots in een straat die in werkelijkheid kilometers verder ligt”, aldus De Hert. Sommige films hebben ook een documentair karakter, omdat de gebruikte filmlocaties -het Hotel Terminus nabij de oude petroleumhaven bijvoorbeeld-vandaag vaak niet meer bestaan. “In feite krijgen alle films na verloop van tijd een documentair karakter, want ze tonen ons hoe de wereld er vroeger uitzag", besluit De Hert. "Alleen daarom al zijn films het koesteren waard.”
Marlon Brando, onze favoriete acteur, geeft acteerles in onderstaande aangrijpende slotscène van Bernardo Bertolucci's ophefmakende erotisch-existentieel drama Last Tango in Paris uit 1972. Brando's tegenspeelster is de Franse actrice Maria Schneider in haar gewaagde doorbraakrol.
Waarschuwing: SPOILER OP KOMST!
Kijk niet naar onderstaand fragment als u de film nog niet gezien hebt en u de afloop niet wil kennen.
(Klik op de playbutton en dan rechtsonder bij instellingen op "Kwaliteit" en op 720p voor hogere beeldkwaliteit)
Als een zelfverklaarde filmmaniak verwerkt de Amerikaanse regisseur en wandelende filmencyclopedie Quentin Tarantino in zijn films graag verwijzingen naar het inspirerende werk van andere cineasten. Onderstaande compilatievideo geeft daarvan enkele frappante voorbeelden.
(Klik op de playbutton en dan rechtsonder bij instellingen op 720p voor hogere beeldkwaliteit) Genre: compilatie / making of
In deze briljante documentaire uit 1995 geeft de Amerikaanse meestercineast Martin Scorsese ruim 3,5 uur lang ongemeen boeiend commentaar bij klassieke Amerikaanse films die hem beïnvloed hebben of hem toch in elk geval altijd zijn bijgebleven. Verplichte kost voor elke cinefiel! Hieronder kunt u achtereenvolgens kijken naar elk van de drie delen van de documentaire.
(Klik op de playbutton en dan rechtsonder bij instellingen op 720p voor hogere beeldkwaliteit)
(Klik op de playbutton en dan rechtsonder bij instellingen op 720p voor hogere beeldkwaliteit)
(Klik op de playbutton en dan rechtsonder bij instellingen op 720p voor hogere beeldkwaliteit)
Genre: documentaire
Films die in de documentaire aan bod komen (in volgorde van hun vermelding):
- The Bad and the Beautiful (1952) van Vincente Minnelli
- Duel in the Sun (1946) van King Vidor, William Dieterle e.a.
- The Girl Can't Help It (1956) van Frank Tashlin
- Bigger Than Life (1956) van Nicholas Ray
- Vertigo (1958) van Alfred Hitchcock
- The Naked Kiss (1964) van Samuel Fuller
- Murder by Contract (1958) van Irving Lerner
- The Red House (1947) van Delmer Daves
- The Phenix City Story (1955) van Phil Karlson
- Sullivan's Travels (1941) van Preston Sturges
- The Crowd (1928) van King Vidor
- The Big Parade (1925) van King Vidor
- Shadow of a Doubt (1943) van Alfred Hitchcock
- Mr. Smith Goes to Washington (1939) van Frank Capra
- The Great Train Robbery (1903) van Edwin S. Porter
- The Musketeers of Pig Alley (1912) van D.W. Griffith
- High Sierra (1941) van Raoul Walsh
- Colorado Territory (1949) van Raoul Walsh
- Stagecoach (1939) van John Ford
- She Wore a Yellow Ribbon (1949) van John Ford
- The Searchers (1956) van John Ford
- The Furies (1950) van Anthony Mann
- The Naked Spur (1953) van Anthony Mann
- The Tall T (1957) van Budd Boetticher
- The Left Handed Gun (1958) van Arthur Penn
- Unforgiven (1992) van Clint Eastwood
- Chesty: A Tribute to a Legend (1971) van John Ford
- The Public Enemy (1931) van William A. Wellman
- The Regeneration (1915) van Raoul Walsh
- Scarface (1932) van Howard Hawks en Richard Rosson
- The Roaring Twenties (1939) van Raoul Walsh
- I Walk Alone (1948) van Byron Haskin
- Force of Evil (1948) van Abraham Polonsky
- Point Blank (1967) van John Boorman
- Gold Diggers of 1935 (1935) van Busby Berkeley
- Gold Diggers of 1933 (1933) van Mervyn LeRoy
- 42nd Street (1933) van Lloyd Bacon
- Footlight Parade (1933) van Lloyd Bacon
- Meet Me in St. Louis (1944) van Vincente Minnelli
- My Dream Is Yours (1949) van Michael Curtiz
- New York, New York (1977) van Martin Scorsese
- The Band Wagon (1953) van Vincente Minnelli
- A Star Is Born (1954) van George Cukor
- All That Jazz (1979) van Bob Fosse
- The Cameraman (1928) van Edward Sedgwick
- The Birth of a Nation (1915) van D.W. Griffith
- Death's Marathon (1913) van D.W. Griffith
- Cabiria (1914) van Giovanni Pastrone
- Intolerance (1916) van D.W. Griffith
- The Ten Commandments (1923) van Cecil B. DeMille
- Samson and Delilah (1949) van Cecil B. DeMille
- The Ten Commandments (1956) van Cecil B. DeMille
- Sunrise: A Song of Two Humans (1927) van F.W. Murnau
- Seventh Heaven (1927) van Frank Borzage
- Anna Christie (1930) van Clarence Brown
- Her Man (1930) van Tay Garnett
- The Big House (1930) van George W. Hill
- Leave Her to Heaven (1945) van John M. Stahl
- Johnny Guitar (1954) van Nicholas Ray
- The Robe (1953) van Henry Koster
- East of Eden (1955) van Elia Kazan
- Some Came Running (1958) van Vincente Minnelli
- Land of the Pharaohs (1955) van Howard Hawks
- The Fall of the Roman Empire (1964) van Anthony Mann
- The Young Indiana Jones Chronicles (1992-1993) van Steven Spielberg
- 2001: A Space Odyssey (1968) van Stanley Kubrick
- Cat People (1942) van Jacques Tourneur
- I Walked with a Zombie (1943) van Jacques Tourneur
- Letter from an Unknown Woman (1948) van Max Ophüls
- Scarlet Street (1945) van Fritz Lang
- Detour (1945) van Edgar G. Ulmer
- Double Indemnity (1944) van Billy Wilder
- Crime Wave (1954) van André De Toth
- Outrage (1950) van Ida Lupino
- Gun Crazy (1950) van Joseph H. Lewis
- T-Men (1947) van Anthony Mann
- Raw Deal (1948) van Anthony Mann
- Kiss Me Deadly (1955) van Robert Aldrich
- Silver Lode (1954) van Allan Dwan
- AllThat Heaven Allows (1955) van Douglas Sirk
- Bigger Than Life (1956) van Nicholas Ray
- Forty Guns (1957) van Samuel Fuller
- Pickup on South Street (1953) van Samuel Fuller
- Shock Corridor (1963) van Samuel Fuller
- Two Weeks in Another Town (1962) van Vincente Minnelli
- Broken Blossoms (1919) van D.W. Griffith
- The Wedding March (1928) van Erich von Stroheim
- I Am a Fugitive from a Chain Gang (1932) van Mervyn LeRoy
- Hell's Highway (1932) van Rowland Brown
- Wild Boys of the Road (1933) van William Wellman
- Heroes for Sale (1933) van William Wellman
- The Scarlet Empress (1934) van Josef von Sternberg
- Citizen Kane (1941) van Orson Welles
- The Magnificent Ambersons (1942) van Orson Welles
- A Streetcar Named Desire (1951) van Elia Kazan
- On the Waterfront (1954) van Elia Kazan
- Apache (1954) van Robert Aldrich
- Blackboard Jungle (1955) van Richard Brooks
- The Wild One (1953) van László Benedek
- Advise & Consent (1962) van Otto Preminger
- Paths of Glory (1957) van Stanley Kubrick
- I Want to Live! (1958) van Robert Wise
- The Man with the Golden Arm (1955) van Otto Preminger
- Sweet Smell of Success (1957) van Alexander Mackendrick
Caleb (gespeeld door Domhnall Gleeson) is een intelligente en goedaardige softwareprogrammeur voor Bluebook: 's werelds populairste internetzoekmachine. Op een dag wint hij via een personeelsloterij een bezoek aan de afgelegen villa van Nathan (Oscar Isaac): de geniale, schatrijke en excentrieke CEO van het Google-achtige bedrijf, die de zoekmachine reeds op zijn dertiende ontwierp. Aangekomen op het uitgestrekte landgoed van Nathan, blijkt diens trendy villa ook een streng beveiligd laboratorium te verbergen, waar Nathan in het grootste geheim in zijn eentje een nieuwe uitvinding voltooide. Die uitvinding heet Ava (vertolkt door Alicia Vikander) en is een humanoïde robot met een vrouwelijk uiterlijk en een geavanceerde vorm van artificiële intelligentie. Ava's 'brein' functioneert op basis van de cognitieve, emotionele en psychologische werking van het menselijk brein, die Nathan in kaart kon brengen door de gearchiveerde wereldwijde zoekgeschiedenis in zijn eigen zoekmachine te analyseren. Bluebook is volgens Nathan immers niet alleen een blauwdruk van wàt mensen denken en verlangen, maar ook en vooral hoé ze denken en verlangen. Hierdoor kan Ava niet alleen 'denken' en praten, maar ook glimlachen, grapjes maken en flirten.
Caleb arriveert in de villa van Nathan.
Op verzoek van Nathan, is Caleb bereid om Ava een week lang te onderwerpen aan de zogeheten turingtest: een naar de Britse computerpionier AlanTuringvernoemd experiment, waarmee zou kunnen uitgemaakt worden of Ava (zelf)bewust is en écht kan denken en voelen zoals een mens, dan wel of ze die menselijke kwaliteiten slechts simuleert. Al gauw begint Caleb echter te vermoeden dat Nathan iets verbergt. Hier is meer aan de hand. Maar wat...?
Een monster van Frankenstein of menselijk-al-te-menselijk?
Ex Machina is een uitstekende sciencefictionthriller die de kijker doet nadenken over de sociale en morele implicaties van artificiële intelligentie. Debuterend regisseur Alex Garland (die eerder de verfilmde bestsellerThe Beach schreef, alsook de scenario's voor 28 Days Later, Sunshineen Never Let Me Go) boort in Ex Machina een brandend actueel thema aan. Zo waarschuwden de beroemde wetenschapper Stephen Hawking en de schatrijke ingenieur Elon Musk eerder dit jaar nog dat de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie niet alleen voordelen maar ook gevaren inhoudt. Intelligente robots zouden de werkloosheid doen toenemen en op termijn zelfs volledig aan de controle van de mens kunnen ontsnappen als een monster van Frankenstein. Ook in Ex Machina zegt Nathan tegen Caleb dat artificiële intelligentie ooit superieur zal zijn aan de menselijke intelligentie: "One day the A.I.’s are gonna look back at us the same way we look at fossil skeletons in the plains of Africa."
Oscar Isaac als Nathan (links) en Domhnall Gleeson als Caleb.
De schaduwzijden van artificiële intelligentie (AI) werden eerder al belicht in sciencefictionklassiekers zoals 2001: A Space Odyssey (1968) van Stanley Kubrick (één van onze favoriete films), waarin de AI-computer HAL op hol slaat (lees onze recensie hier); Alien(1979) van Ridley Scott (ook één van onze favoriete films), waarin een bemanningslid van het ruimteschip Nostromo een androïde AI-robot met een verborgen agenda blijkt te zijn (lees onze recensie hier); Blade Runner (1982) van Ridley Scott, waarin Harrisson Ford als het titelpersonage jacht maakt op rebelse androïde replicants (lees onze recensie hier) en The Terminator (1984) van James Cameron, waarin de supercomputer Skynet zelfbewust wordt en een strijd op leven en dood tussen mens en machine ontketent (lees onze recensie hier). De sciencefictiondrama's A.I. (2001) van Steven Spielberg en her(2013) van Spike Jonze (lees onze recensie hier) zijn milder en appelleren meer aan onze sympathie met de menselijke-al-te-menselijke wijze waarop intelligente machines zelf hun interactie met de mens zouden kunnen ervaren.
Labyrint
Ex Machina is geen horrorfilm zoals Alien, noch een actiefilm zoals The Terminator, maar combineert als een spannend 'cerebraal' drama wel inhoudelijke en visuele aspecten van de andere voormelde sciencefictionfilms:
- net zoals het mannelijke hoofdpersonage in herverliefd wordt op een vrouwelijk computerprogramma, lijkt Caleb in Ex Machina te bezwijken voor de charmes van de robot Ava;
- de vaak zachte belichting in Ex Machina herinnert aan de dromerige pasteltinten in her;
- net zoals de computer HAL in 2001: A Space Odyssey en de replicants in Blade Runnereen eigen wil hebben en in opstand komen, lijkt Ava zich niet te willen neerleggen bij de autoritaire manier waarop zij door Nathan behandeld wordt. Ik ben geen object, lijkt ze te willen zeggen. En hoewel zij als een materieel artefact natuurlijk wél een object is, laat Garland het aan de kijker over om uit te maken wat Ava in wezen is. Hij stelt daarmee aan het publiek een zeer pertinente vraag: hoe zouden wij Ava behandelen? Als een mens of louter als een machine...?;
- tijdens vreemde stroomonderbrekingen in Nathans villa floept in het laboratorium rood noodlicht aan dat herinnert aan de rode belichting tijdens de legendarische scène in 2001: A Space Odyssey waarin HAL tegen zijn wil uitgeschakeld wordt;
- de existentiële vragen en emoties van Ava doen denken aan die van de intelligente machines in A.I., Blade Runner en her;
- en net als Kubrick, Scott, Spielberg, Jonze en Cameron, is Garland er met Ex Machina in geslaagd om de complexe implicaties van intelligente robotica op een even meeslepende als diepzinnige wijze naar het grote scherm te vertalen. Garland doet dat door de kijker mee te lokken in een labyrint van twijfels en misleiding. Speelt Nathan voor God? Is Ava gewoon een als vrouw verpakte 'papegaai' die slechts herhaalt wat haar software toelaat of is ze echt in staat tot creatieve menselijke gedachten en emoties? Hoe reageert Caleb op de onverwachte wendingen in het experiment? En wie manipuleert nu eigenlijk wie...?
Schitterend
Ex Machina ziet er schitterend uit, dankzij het verzorgde camerawerk, de sfeervolle belichting en het knappe set design. De film speelt zich bijna uitsluitend af in Nathans villa met bijhorend labo. De modernistische leefruimtes van Nathan passen perfect bij zijn imago van hippe, innovatieve IT-miljardair à la Steve Jobs. Maar het claustrofobische labo waar Ava 'woont' voelt sinister aan.
Ava is de ster van Ex Machina. Haar boeiende karakter deed ons een beetje denken aan de mysterieuze 'vrouwen' die Scarlett Johansson speelt in heren in de fascinerende sciencefictionthriller Under the Skinvan Jonathan Glazer(lees onze recensie hier): ook artificiële personages die, net als Ava, zoeken naar wat een mens tot mens maakt. Ava ziet er bovendien spectaculair uit dankzij geslaagde special effects die haar zowel een menselijke als machinale aanblik geven en daarmee haar ambivalente aard visualiseren. Naast de drie hoofdrolspelers, vertolkt de Japanse actrice Sonoya Mizuno een geslaagde bijrol als Nathans inwonende dienstmeid en personal assistant (op àlle vlakken...). De cast van Ex Machina bestaat dus uit slechts vier acteurs. Toch hebben we ons geen moment verveeld. Oscar Isaac was de juiste keuze voor het gluiperige genie Nathan. Domhnall Gleeson heeft de geknipte nerdy uitstraling als de manipuleerbare Caleb. Sonoya Mizuno speelt haar rol van de zwijgzame dienstmeid Kyoko met kurkdroge perfectie. En Alicia Vikander schittert als de fascinerende Ava, die er als robot soms sensueler uitziet dan een echte vrouw. Je gelóóft dat ze een machine is, maar je voelt ook met haar mee alsof ze een vrouw van vlees en bloed is.
IJzersterk
Garland schreef zelf het scenario voor Ex Machina en bouwde daarbij de spanning langzaam op. Tussendoor kan er af en toe ook gelachen worden, zoals tijdens de grappige scène waarin Nathan en Kyoko samen een synchroon discodansje doen op het funky R&B-nummer Get Down Saterday Night van Oliver Cheatham uit 1983. De rest van de soundtrack bestaat goeddeels uit simpele, organische synthesizermuziek die op de juiste momenten dreigender wordt zonder af te leiden van wat er op het scherm gebeurt.
Het intelligente scenario is allesbehalve artificieel (pun intended), wat bijdraagt tot de geloofwaardigheid van de film, behalve tijdens een cruciale scène in de finale waarin Nathan zich minder voorzichtig gedraagt dan men van een vooruitziend genie zou verwachten. De film had ook nog wat spannender gekund. Maar Ex Machina is hoe dan ook een ijzersterk regiedebuut met een meeslepend verhaal, dat bovendien verrassend en aangrijpend afloopt...
JN.
Ex Machina (Groot-Brittannië-2015): beschikbaar op dvd en blu-ray disc.
Met: Domhnall Gleeson, Alicia Vikander, Oscar Isaac en Sonoya Mizuno.
Genre: sciencefiction / thriller / mysterie / psychosociaal drama
New York City, 1981. Terwijl de stad in de greep is van geweld en misdaad, probeert de ambitieuze, trotse zakenman Abel Morales (gespeeld door Oscar Isaac) zijn distributiebedrijf in de stookolie-industrie uit te breiden. Dat verloopt echter niet zonder slag of stoot. Zo worden zijn vrachtwagens steeds vaker overvallen. Abel vermoedt dat zijn concurrenten daar achter zitten. Bovendien wil de assistent van de plaatselijke openbare aanklager (gespeeld door David Oyelowo) Abels bedrijf gerechtelijk vervolgen voor fraude. Hoewel Abels assertieve vrouw Anna (Jessica Chastain) vindt dat hij hun belangen driester moet beschermen, probeert hij toch op het rechte pad te blijven...
Oscar Isaac en Jessica Chastain.
Ondanks deze beloftevolle set-up en enkele interessante plotwendingen, had dit psychologisch misdaaddrama nog spannender gekund.
Toch is A Most Violent Year een boeiende film, dankzij het knappe, sfeervolle camerawerk, de geloofwaardige mise-en-scène en de sterke vertolkingen van Isaac en Chastain.
In de beste scènes deed deze film ons denken aan Serpico uit 1973 (bekijk de hele film hier) en Prince of the City uit 1981, twee beklijvende politiefilms van Sydney Lumet waarin de hoofdpersonages (respectievelijk vertolkt door Al Pacino en Treat Williams) ook met de moed der wanhoop weerstand proberen te bieden tegen de corruptie en het geweld dat hen omringt.
JN. A Most Violent Year (USA/Verenigde Arabische Emiraten-2014): beschikbaar op dvd en blu-ray disc sinds 5 mei 2015.
Met: Oscaar Isaac, Jessica Chastain, Albert Brooks, David Oyelowo en Elyes Gabel.
Evelyn (gespeeld door Chiara D'Anna) voert als huismeid van de strenge Cynthia (Sidse Babett Knudsen) elke dag dezelfde routineuze taken uit. Die taken gaan echter véél verder dan van wat men van een huismeid mag verwachten. Waarom laat ze zich zo vernederen door Cynthia...?
Meesteres en slavin
The Duke of Burgundy is een romantisch drama over de complexe liefde tussen twee vrouwen, verpakt in een fascinerende stijloefening die teruggrijpt naar sado-masochistische erotica uit de jaren zestig en zeventig.
Vanaf de begingeneriek is duidelijk dat de Britse regisseur Peter Strickland zich liet inspireren door de beeldtaal van films uit de sixties en seventies, met name door Belle de Jour (1967) van Louis Buñuel, door Die bitteren Tränen der Petra von Kant (1972) van Rainer Werner Fassbinder, door exploitation movies van B-film-regisseurs zoals Jess Franco, en door de giallo-films van Italiaanse cineasten zoals horrorveteraan Dario Argento. Lees hiereen lijstje met zes films die Strickland naar eigen zeggen inspireerden.
Chiara D'Anna als Evelyn.
De horrorfilms van Dario Argento waren trouwens ook een belangrijke inspiratiebron voor Stricklands vorige film Berberian Sound Studio (2012), die het resultaat was van een interessante kruisbestuiving tussen het Italiaanse giallo-genre, de Britse Hammer Horror-films en de paranoia in de Amerikaanse mysteriethrillers The Conversation (1974) van Francis Ford Coppola (lees onze recensie hier) en Blow Out (1981) van Brian De Palma (bekijk de hele film hier).
In The Duke of Burgundy is geen sprake van horror, maar wel van een onderhuidse claustrofobische spanning die voortvloeit uit de duistere draaikolk van verboden verlangens waarin Evelyn en Cynthia meegezogen worden. Strickland focust daarbij vooral op de wisselende dynamiek tussen beide vrouwen, waarin niet altijd even duidelijk is wie van beiden nu eigenlijk de lakens uitdeelt. Net zoals tussen de butler en zijn werkgever in het psychosociaal drama The Servant (1963), gespeeld door Dirk Bogarde en James Fox, is ook tussen Evelyn en Cynthia sprake van een Hegeliaanse meester-slaaf dialectiek waarin de rollen vaak worden omgedraaid. Zo blijkt 'meesteres' Cynthia even afhankelijk van 'slavin' Evelyn als vice versa.
Vlinders In The Servant ging het over de machtsverhouding tussen twee mannen. The Duke of Burgundy daarentegen speelt zich af in een exclusief vrouwelijk wereldje: er komt geen enkele man in beeld. De enige 'man' komt voor in de filmtitel, The Duke of Burgundy, die verwijst naar de sleutelbloemvlinder of Hamearis lucina. Vlinders zijn trouwens een leidmotief in deze film. Cynthia is een lepidopterologe (vlinderdeskundige) en woont samen met Evelyn lezingen over vlinders bij. Deze gevleugelde insecten staan in de film wellicht symbool voor (het verlangen naar) metamorfose, vermits vlinders groeien uit de transformatie van rupsen tot vliegende, 'vrije' insecten. Hiermee zijn we meteen beland bij het onderhuidse thema van de film: Cynthia sluit Evelyn 's nachts op in een kist, maar beiden zitten gevangen in de rituelen van hun relatie. Beiden verlangen, elk op hun eigen manier, naar transformatie, maar ze staan elkaar (en zichzelf) daarbij ook in de weg en hervallen voortdurend in oude gewoontes. Hierdoor sluiten ze elkaar en zichzelf als het ware op in de 'kist' van hun relatie. Tijdloze droom The Duke of Burgundy heeft een dromerige, surrealistische kwaliteit. De film is heel mooi in beeld gebracht, met een zachte belichting die doet denken aan de foto's van David Hamilton uit de jaren zeventig. Heel wat shots zijn poëtisch genoeg om in te kaderen: Evelyns gezicht tegen de achtergrond van wit-blauwe badkamertegels; zeepbellen op ondergoed dat in de week ligt; een soezende Siamese kat; een in slow motion vliegende mot.
De film werd opgenomen in Hongarije en speelt zich goeddeels af in een ouderwets landhuis. Ook de aristocratische garderobe van Cynthia (een klassieke rok of beige rijbroek, laarzen in zwart leder, satijnen bloezen en zwarte lingerie) en de onderdanige, ouderwetse kleding van Evelyn geven de film een tijdloze aanblik.
Schijn bedriegt
Op het eerste zicht voelt The Duke of Burgundy aan als een oud, luxueus modeblad met suggestieve foto's van pikante vrouwen. Maar de kunstzinnige montages van shots met geclassificeerde vlinders, de close-ups van larven en insecten, het zoemende geluid van vlinders op de soundtrack, en de onheilspellende push-ins op de donkere kist waarin Evelyn haar nachten doorbrengt, maken duidelijk dat Strickland dieper wilde graven; onder de oppervlakte van het wereldje waarin Evelyn en Cynthia leven. In dat opzicht deed The Duke of Burgundy ons soms denken aan Mulholland Drive (2001) van David Lynch, één van onze favoriete films; ook een romantisch drama over een vreemde relatie tussen twee vrouwen waarin onvervulde verlangens centraal staan en niets is wat het lijkt. Tijdens de scène waarin Cynthia en Evelyn luisteren naar een lezing over vlindersoorten die er hetzelfde uitzien maar toch een verschillend geluid produceren, glijdt de camera langs de toehoorders: allemaal vrouwen, maar toch onderling verschillend. Net als Cynthia en Evelyn: twee vrouwen, maar toch verschillend; veroordeeld tot elkaar als gevangenen van hun wederzijdse, maar onderling verschillende verlangens.
Sidse Babette Knudsen als Cynthia.
Subtiel
Voor een film over kinky erotiek is The Duke of Burgundy opvallend 'introvert'. Zo wordt er amper naakt getoond, maar veeleer gesuggereerd. En dat werkt. De sporadische humor (let op de modepoppen in het publiek tijdens de lezing, en op de vermelding in de eindgeneriek van een human toilet consultant) geeft trouwens aan dat Strickland zijn in wezen teder liefdesdrama zelf met een korreltje zout neemt en vooral bedoelde als een play op vintage erotica.
Omdat de humor subtiel blijft, is The Duke of Burgundy echter geen volbloed zwarte komedie. En omdat de film uiteindelijk ook nooit echt spannend wordt, is hij evenmin een erotische thriller. Zelfs op dramatisch vlak blijft de film wat te vrijblijvend. Dat ligt niet aan Sidse Babett Knudsen (bekend van de Deense tv-serie Borgen), die uitstekend acteert, noch aan de Italiaanse Chiara D'Anna, die verdienstelijk acteert, maar aan het scenario. Strickland lijkt de personages en hun verhaal soms ondergeschikt te maken aan de 'cinefiele' verwijzingen naar zijn inspiratiebronnen. Dit is echter pas zijn derde langspeelfilm (zijn concertfilm over popzangeres Björk niet meegerekend), wat verklaart waarom hij misschien nog niet genoeg zelfvertrouwen had om zijn inspiratiebronnen nog meer te overstijgen. Toch is The Duke of Burgundy een bioscoopbezoekje waard. Vergeet het overroepen Fifty Shades of Gray en laat u meevoeren door de dromerige erotiek van Peter Strickland. JN. The Duke of Burgundy (Groot-Brittannië-2014): in de bioscoop vanaf 17 juni 2015.
Met: Sidse Babett Knudsen en Chiara D'Anna. Genre: erotiek / romantisch drama Klik op de oranje link voor de trailer: The Duke of Burgundy - trailer
Onder deze kunstzinnige stijloefening in vintage sadomasochistische erotica gaat een in wezen teder liefdesdrama schuil.
